Nutqning sofligi

---

NUTQNING   SOFLIGI

---

Reja:

Nutqning sofligi.

Nutqning sofligiga putur

yetkazuvchi unsurlar.

Badiiy asarlarda nutq

sofligini ta'minlash.

---

Nutqning sofligi insonlarning

madaniy va ma'naviy saviyasini

ko`rsatuvchi muhim omildir

---

Nutqning sofligi

Nutqning kommunikativ sifati faqat va

faqat adabiy til doirasida bo'lgandagina

shakllanadi, to'laqonli bo'ladi. 

Nutqning tozaligi deyilganda ham 

nutqning adabiy til me'yorlariga

muvofiqligi tushuniladi

---

Nutq tuzuvchi yoki

notiq o`z nutqining

sofligi haqida

qayg`urar ekan,albatta

nutqning sofligini

buzuvchi unsurlardan

tiyilishi kerak.

---

NUTQ  SOFLIGINI BUZUVCHI UNSURLAR

DIALEKTIZMLAR

VARVARIZMLAR

VULGARIZMLAR

---

PARAZIT  SO`ZLAR

KANSELYARIZMLAR

JARGON  VA  ARGOLAR

---

Диалектизмлар

– адабий тилнинг лексик 

меъёри эмас.У софликни

бузади,нуткнинг тугри тушунилишига

халакит беради.Шевалар асосан, 

сузлашув ва бадиий услубда кенг

ишлатилади. Улар бадиий асар тилида

кулланиб, эстетик вазифани бажаришга

хизмат килади.

Dialektizmlar – adabiy tilning

leksik me'yori emas.U soflikni

buzadi,nutqning to`g`ri

tushunilishiga xalaqit beradi. 

Shevalar asosan, so`zlashuv va

badiiy uslubda keng ishlatiladi. 

Ular badiiy asar tilida

qo`llanib, estetik vazifani

bajarishga xizmat qiladi.

---

Varvarizmlar o'zbek adabiy tiliga o'zlashmagan

xorijiy so'zlardir. Nutqda o'zbek tilida muqobili

bo'la turib o'zlashmagan xorijiy so'zlarni, ya'ni

varvarizmlarni qo'llash nutqning tozaligini, 

sofligini buzadi. Amaliyotdagilarning aksariyati

nutqida bu holatni kuzatish mumkin. Masalan, 

voobhe, obshitada yashaydi, zaynit, tak (xo'sh

deyish o'rniga), obsujdat qilish kerak, prelest, 

uchebno'y chast, zayavlenie, akt... Bu holat

birinchidan, nutqning tozaligiga salbiy ta'sir etsa, 

ikkinchidan, ziyolining madaniy saviyasini, 

ma'naviy qiyofasini pasaytiradi.

---

Vulgarizmlar qo'pol, haqorat

mazmunidagi so'zlar. Vulgarizmlar

badiiy asarlarda salbiy

qahramonlarning dag`alligi, 

qo'polligi va madaniyatsizligini

ko'rsatish uchun ishlatiladi. Lekin

bunday so'zlarning nutqda

qo'llanilishi salbiy hodisadir.

---

Parazit so'zlar ortiqcha qaytariqlar, 

bekorchi so'zlardir. So'zlovchining

tilga e'tiborsizligi tufayli yuzaga

keladi va doimiy qo'llanilib borilsa, 

odatga aylanib qolishi mumkin. 

Masalan,  ya'ni, demak, xo'sh, tak va b. 

Bunday lug`aviy birliklarni

me'yoridan ortiq qo'llash nutqning

saviyasini pasaytiradi.

---

Kantselyarizmlar rasmiy uslubga xos

so'z va birikmalar. Masalan, yuqorida

qayd etilgan, quyida bayon qilingan, 

...unvoni berilsin,  zimmasiga

yuklansin,  topshirilsin,  tadbirlarni

ishlab chiqsin...

Qat'iy shaklga kirgan bunday tayyor

so'z va birikmalar hujjatlar matniga

alohida rasmiylik ma'nosini beradi. 

---

Jargon va argolar – biror ijtimoiy

guruh o'rtasida qo'llaniladigan va

ularning talablarini ifodalovchi

maxsus so'z va iboralar. Jargonlar

fikrni boshqalardan sir tutish

uchun qo'llaniladi.  Jargonlar

o'ziga xos sun'iy,  shartli

so'zlardir.

---

E’tiboringiz

uchun

rahmat