Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

Amaliy usul. Amaliy usulning asosiy maqsadi bolalar egallagan bilimlarni amalda qo`llash, 
nutqiy malakasini oshirishdan iboratdir. Amaliy usulda bilim va malakalar mashq qilish, topshirikni 
mo‘staqil bajarish orqali, oddiy tajribalar o‘tkazish kabi amaliy faoliyatda egallanadi, amaliy usulda 
ko‘rgazmalilik  usuli,  so‘z  usuli  birgalikda  qo‘llaniladi  va  nutq  o‘stirishning  barcha  vazifalarini 
bajarishda ishtirok etadi, bolalar mo‘staqil ravishda tapshiriklarni bajaradi, nutq uchun so‘z va gapni 
o‘zi  amaliy  izlanish  orqali  topadi;  bolalarning  xonani  tozalashi,  kitoblarni  tartibga  keltirishi, 
o‘yinchoqlarni ta'mirlashi, tabiat burcgahidagi mexnat faoliyatida amaliy usuldan foydalaniladi,ular 
o‘zi bajargan ishlarni so‘z va gap orqali ifodalaydilar. 
Amaliy  usulda  bolalarning  xotirasi,  tafakkuri,  ishlash  qobiliyati  shakllanadi,  mo‘staqil 
faoliyat,  mo‘staqil  fikrlashi  o‘sadi,  tevarak-atrofdagi  hayotga,  kattalar  mexnatiga  qiziqishlari, 
qadriyatlarimizga xurmati ortib boradi, kasb egallashga doir amaliy malakalari shakllanadi. 
O`yin  usuli.  Maktabgacha  ta'limda  o`yin  usulining  bir  necha  turi  kenh  qo‘llaniladi,  ya'ni  didaktik 
o`yin, so‘z o`yini, harakatli o`yin, rolli, mazmunli o`yin kabilar nutq o‘stirishda muhim ahamiyatga 
egadir.  Masalan,  ―Bu  uyda  kim  yashaydi‖,  ―Nima  o‘zgardi‖,  ―Kimga  nima  kerak‖,  ―O‘yinchoqlar 

---

Bolalarning nutqini o’stirish  fanining asosiy nazariy matni 
 
dukoni‖, ―Hikoyani kim davom ettiradi‖ kabi didaktik o`yinlar bolalarning so‘z boyligini oshirish, 
bohlanishli nutqini o‘stirish, nutqning tovo‘sh madaniyatini shakllantirishga yordam beradi. 
Ma'lumki,  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi,  maktabgacha  ta'limda  bolalar  ta'lim 
tarbiyasining davlat talabi meyoriga ko`ra katta va tayyorlov guruhda bolalar faoliyatining 80 foizi 
o`yin  mashg‘ulotlaridan  iborat  bo‘lmohi  lozim.  Bu  talabni  bajarish  uchun  maktabgacha  ta'limda 
bolalarning  so‘z  boyligini  oshirish,  nutq  tovo‘shlarini  aniq  eshitishi  va  talaffo‘z  qilishini,  ularni 
so‘zlardan  ajrata  bilishini,  bolalarning  fikrlash  kunikmasini,  urtoklarini  tushunishi,  urtoklari  va 
tarbiyachi  bilan  hamkorlik  qilishini  shakllantirish  uchun  nutq  o‘stirish  mashg‘ulotlarida  o`yin 
usulidan  foydalanish  yaxshi  natija  beradi.  Ayniqsa,  bolalar  xotirasini  rivojlantirishga,  aqliy 
faoliyatini  shakllantirishga  doir  didaktik  va  rivojlantiruvchi  o`yinlarga  kenh  ahamiyat  berilmokda. 
Chunki o`yin bolaning narsalar olami, odamlar faoliyati va munosabatini anhlash negizidir. 
Har bir tarbiyachi nutq o‘stirish mashg‘ulotlarida bolalar bilish faoliyati, nutqiy rivojlanishini 
hisobga olgan holda usullarni tanlash va qillab qo`llashga, mashg‘ulotlar samaradorligini oshirishga, 
bolalar  nutqiy  malaka  va  kunikmalarini  shakllantirishga  yordam  beruvchi  eng  qulay  usullarni 
qo`llashga ahamiyat berishi lozim. 
Shuningdek,  nutq  o‘stirish  usullarining  har  biri  nutq  o‘stirish  maqsadi  vazifasiga  ko`ra  bir  necha 
usullarni o‘z ichiga oldi. Masalan, suhbat usuli kuzatish, ko`rish kabi usullarni o‘z ichiga olsa, o‘qib 
berish usuli to`liq o‘qib berish, kiskartirib o‘qish, tanlab o‘qib berish kabi usullarni o‘z ichiga oladi.