Nutq faoliyatining rivojlanishida multimedia ta’lim vositalari va internet manbalarining o’rni

NUTQ FAOLIYATINING RIVOJLANISHIDA MULTIMEDIA TA’LIM VOSITALARI VA INTERNET MANBALARINING O’RNI
Andijon davlat universituti qoshidagi pedagogika instituti
1-kurs talabasi Karimova Mahliyo
Annotatsiya: Maqolada talabalarga chet tilini o'rgatishda zamonaviy pedagogic texnologiyalardan foydalanish haqida so'z yuritiladi. Asosiy e'tibor multimedia ta'lim vositalari va internet materiallaridan foydalanishga qaratilgan.
Kalit so'zlar: chet tili amaliy kursi, multimedia, internet,
Аннотация: В статье речь идёт об использовании современных педагогических технологий в обучении студентов иностранному языку. Основное внимание уделено использованию мультимедийных средств обучения и материалов интернета.
Ключевые слова: практический курс иностранного языка, мультимедиа, интернет
Annotation: This article deals with the use of new pedagogical technology in the process of teaching students foreign languages. The main attention is paid to the use of technology of multimedia and internet materials.
Key words: practical course of foreign languages, multimedia, internet
"Ta'lim muassasalarida chet tillarini o'qitishning sifatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari" to'g'risidagi 610-son qarori yurtimiz ta'lim tizimida xorijiy tillarni o'rganish va o'rgatishga yangi yo'l ochib berdi. Ushbu qaror nafaqat chet tillarini puxta egallash uchun muhim omil bo'ldi, balki chet tilini o'rganuvchi o'quvchi zimmasiga yanada mahoratli, malakali bo'lish, o'z ustida ishlash vazifasini ham qo'ydi [1]. Shu nuqtayi nazardan ushbu maqolada ingliz tili og'zaki nutqini mustaqil o'rganishda multimedia ta'lim vositalari, internet materiallaridan samarali foydalanish usullariva afzalliklari haqida to'xtalamiz.
Ma'lumki, har bir o'quvchi darsga tayyorgarlik jarayonida mavzu mohiyatini yaxshi anglashi zarur, bu bilan darsning har jihatdan samarali bo' lishi kafolatlanadi. Xorijiy tillarni o'zlashtirishda har bir talaba o'rganilayotgan tilda kundalik xayot, oila, o'qish va boshqa vaziyatlarda oson jumlalar tuzish, gapirish, tinglab tushunish va yozish ko'nikmalariga tezroq ega bo'lishni xohlaydi. O'z navbatida talaba mashg'ulot davomida talabaga darslik va o'quv adabiyotlaridagi grammatik hamda leksik ma'lumotlar bilan birga, texnik vositalar (multimedia vositalari, audio, video (CD/DVD) materiallar, internet ma'lumotlari, tarqatma va ko'rgazmali materiallar) yordamida ham xorijiy tilni mustaqil o'rganish mumkin. Bu esa o'zaro muloqot jarayonini yaratishda muhim omildir.
Chet tillarini o'rganishning umumyevropa standarti (CEFR) asosida til ko'nikmalarini hosil qilishda, albatta, multimedia vositalari, internet ta'limiy saytlarining o'rni beqiyos. Chunki xorijiy tilni o'rganishda o'rganuvchi nafaqat tilni, balki undan keng foydalanishni, tili o'rganilayotgan xalq madaniyati, urf-odatlarini bilishni xohlaydi. Bunday uzoq masofani esa internet manbalari yaqinlashtiradi. Hozirgi kunda ingliz tilini o'rganishda turli zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o'zida mujassamlashtirgan, xorijiy til o'qitish metodikasi asosida yaratilgan zamonaviy o'quv adabiyotlaridan foydalanilmoqda. Jumladan, Enterprise, New headway va boshqalar. Ushbu adabiyotlarning tarkibiy qismlari quyidagilardir:
- o'quvchi-o'rganuvchi kitobi;
- audio, video materiallaroli (CD/DVD). Bu o'quv materiallari inglizlar tomonidan o' quvchi kitobidagi matnlar, dialoglar, turli vaziyatlar va mashqalar asosida ijro etilgan. O'rganuvchi bu materiallar yordamida haqiqiy sof inglizcha talaffuzni oson o'zlashtirish mumkin;
- o'rganuvchi talabaning og'zaki va yozma nutqini o'stirishga mo'ljallangan mashq kitobi; [2.98].
Ilgari mashg'ulot uchun qo'shimcha manbalar turli o'quv adabiyotlaridan va yo kutubxonalardan izlab topilgan bo'lsa, multimedia vositalari va internetning jadal rivojlanishi natijasida keng ko'lamdagi ma' lumotlarni qidirish, topish, saqlash imkoniyatlari tug'ildiki, bu chet tili darslarida multimedia vositalari va Internet ma'lumotlaridan foydalanishni taqazo etadi.
Xorijiy tillarni, xususan, ingliz tilini chet tili sifatida o'rganishda multimedia vositalari va internet manbalarini tavsiflab o'tish maqsadga muvofiq.
- amaliy axborotlar -- talabalarga ingliz tili grammatikasi, fonetikasini o'zlashtirishga yordam beruvchi turli metodik saytlar;
- didaktik manbalar -- ingliz tilini o'rganishning nazariy va amaliy jihatlarini o'rganuvchi, shuningdek, o'qitishning texnologik, dasturiy ta'minot vositalari;
- umumiy manbalar asosida o'quvchi dars mashg'ulotiga mos keluvchi qo'shimcha ma'lumotlarni olishi va qayta ishlab foydalanishi mumkin. Masalan, teatr, muzey hamda diqqatga sazovor joylarga tashrif, atrof-muhit, ekologik muammolar va boshqa materiallar.
- transdistiplinar manbalar -- turli interaktiv faoliyat turlari va ta'limiy o'yinlarni o'z ichiga oluvchi saytlar;
- ingliz tilini chet tili sifatida o'qitishning pedagogik manbalari -- turli mashqlar, matnlar, suhbatlardan to'g'ridan to'g'ri yoki moslashtirilgan holda foydalanish;
- metakognitiv manbalar -- xorijiy tillarni o'rgatish metodologiyasini o'rganishga doir materiallar [3.57].
Yuqoridagilardan ayon bo'ldiki, multimedia vositalari va internet manbalaridan foydalanish ingliz tili va madaniyatini o'rganish jarayonlariga sekin asta kirib kelmoqda hamda o'z samarasini bermoqda. Boshqacha qilib aytganda, o'quvchida dars mashg'ulotlariga oid internet tarmog'idan olingan turli til resurslari (grammatika, og'zaki va yozma mashqlar) turli madaniy vositalar (she'rlar, qo'shiqlar, adabiyot va san'atga doir materiallar)nni yuklab olish, dars jarayonining o'zidayoq internet manbalaridan foydalanish, shuningdek, axborotlarni o'zining ilmiy-tadqiqot, ilmiy-uslubiy faoliyatida qo'llash hamda onlayn tarzda boshqa muassasalardagi tengdoshlar bilan muloqotda bo'lish kabi imkoniyatlar paydo bo'ladi. Fan aspektlarini modullar asosida internet tarmog'iga, muassasa portaliga joylashtirish talabalarga mustaqil rabvishda o'rganish imkoniyatini yaratadi.
O'quv rejasiga muvofiq birinchi bosqichdan boshlab chet tili amaliy kursi olib boriladi. Chet tili amaliy kursiga kiruvchi gapirish aspekti talabalar mustaqil o'rganishi uchun 30 soat (1 kredit) qilib belgilangan. Mana shu soatlar davomida talaba mustaqil ingliz tilida gakpirish ko'nikmasi va malakasini shakllantirib boradi. Birinchi bosqichda gapirishga o'rganishdagi mavzularga e'tibor qaratamiz: salomlashish, uchrashuv, vaqt va yo'nalishni so'rash, mehmonxonada joy band qilish, xarid qilish, taom buyurish, sayohat davomidagi turli vaziyatlar va boshqalar. Ushbu mavzular Enterprise, New headway darsligida o'z aksini topadi.
Kompyuter va internet kabi vositalar ta'lim jarayoniga kirib kelguniga qadar xorijiy til o'rganuvchisi mavzuga oid materialni izlab topishi, ko'chirib olishi va shundan so'ng talaba dars mashg'ulotiga olib kelishi mumkin edi. Ba'zan esa kunning muhim voqealariga asoslangan ma'lumotlarni o'z vaqtida topish yoki masofa uzoqligi tufayli olish imkoniyati yo'q edi. Bugungi kunda esa barchasi zamonaviy ta'lim vositalari (kompyuter, multimedia, internet) yordamida juda oson va qulay ko'rinish kasb etdi. Ingliz tili darslarida turli ta'limiy saytlar va dasturiy ta'minotlar vositasida tegishli ma'lumotlarni olish mashg'ulotga doir mustahkamlovchi mashqlarni talabalar o'zlari mustaqil o'rganishlari mumkin bo'ldi.
G'arb tilshunoslari tomonidan yaratilgan ilmiy-metodik adabiyotlar til o'rganuvchining o'rgangan narsasini kundalik hayotda qo'llash, xato va kamchiliklarini mustaqil tuzata olishga o'rgatadi. Bu esa o'rganishning "learing by doing" ("bajarib o'rganish"), ya'ni harakat, tajriba, muammoni hal etish omilini yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, nutq faoliyatining to'rt (gapirish, yozish, tinglab tushunish, o'qish) turiga mos ko'nikma va malakani shakllantirishda multimedia ta'lim vositalari va internet manbalari alohida o'rin tutadi. Biz kabi yoshlarning jahon miqyosida munosib o'rin egallashlari, xorijiy millat vakillari bilan muloqotga kirisha olishlari yurtimiz taraqqiyotini belgilovchi asosiy omillardandir.
Adabiyotlar:
1. "Ta'lim muassasalarida chet tillarini o'qitishning sifatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari" to'g'risidagi 610-son qarori. - T., 2017 yil 8 noyabr.
2. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: Учеб. пособие для студентов пед. вузов и системы повышен, квалификации. пед. кадров. --М.: Академия, 2000