Nurullayeva gulshan sunnatullayevna bitiruv malakaviy

AL-MUG„OLATA

  san‘ati.  Mug‗olata  so‗zining  aynan  lug‗aviy  ma‘nosi  g‗alati 

so‗ziga to‗g‗ri keladi. Muallif ta‘rifi va keltirilgan misollarning mohiyati ham shu 

so‗zni taqozo etadi. Taroziy izohi: ―Bu san‘at aningtek bo‗lurkim, bir narsani vasf 

qilg‗ondin  so‗ngra  bir  lafze  keltururlarkim,  mustame‘g‗a  tasavvur  bo‗lurkim,  ul 

vasfdin magar yondi, vale tahqiq qilsa, ma‘lum bo‗lurkim, mug‗olata ko‗rguzubtur 

– hamul vasf to mustaqimdur: 

Misoli uchun Ahmad Taroziy o‗z baytidan keltiradi: 

Gar labi la‘ling shakardur, neshi achchig‗dur so‗zung, 

Va-r soching yaldo tuni bo‗lsa, nag‗u tundur uzun‖

102

. 

Birinchi  misrada  yor  labi  shakarga  qiyoslanib,  keyin  so‗zining  shunga  mos 

emasligidan  yozg‗iradi  - neshi  achchig‗dur  so‗zung.  Ikkinchi misrada  ham  xuddi 

shunday ifoda: yor sochi yaldo tunidek qop-qora – chiroyli, biroq qorong‗u tundek 

tiyra  hamdir.  Bu  san‘atni  tashbehning  murakkabroq  navi  deb  atasa  bo‗ladi. 

Mumtoz  she‘riyatimizda  bu  kabi  tasvir  vositalari  qo‗llangan  baytlar  talaygina 

topilishi  tayin.  Ammo  al-mug‗olata  degan  nom  bugungi  nazariy  adabiyot 

manbalarida qayd etilmaydi. Hatto A. Husayniy risolasida ham u haqda ma‘lumot 

yo‗q. 

―Funun  ul-balog‗a‖da  zamonaviy  adabiyotshunoslikda  uchramaydigan  bir 

qancha lafziy san‘atlar ham mavjud: 

                                                           

102

 O‘sha asar, 126-bet. 

---

 

 

 

69