Nurlanıw. Nurlanıw usılı menen jıllılıq almasıwlardıń tiykarǵı nızamları. Plank, vin, Stefan-Boltsman, Kirxgof, Lambert nızamları

10.2-rasm. Absolyut qora jismning nurlanish jadalligini to‘lqin uzunligi va temperaturaga bog‘liqligi


bu yerda C₁=0,37410^-15Vtm²; C₂=1,438810^-2 mK – Plank doimiylari;
e – natural logarifm asosi.
Nurlanish jadalligini to‘lqin uzunligi va temperatura bo‘yicha Plank qonuniga asosan taqsimlanishi 10.2-rasmda tasvirlangan.
Vin qonuni. 10.2-rasmdan ko‘rinib turibdiki, jismning temperaturasi orttirilsa, uning nur tarqatish jadalligining maksimumi qisqa to‘lqin tomonga siljiydi. Bu qonuniyatni V. Vin 1893 yili taklif etgan va uning matematik ifodasini bergan:

_max=0,0028989/T

yoki
T_max=v=2,89810^-3mK (10.6)

Bul v. vinning jılısıw nızamı dep ataladı. Jılısıw nızamına muwapıq deneler nur kórinisinde tarqatatuǵın elektromagnit tolqınlardıń jedelligi hár túrlı temperaturada túrlishe boladı. Mısalı, elektr isitkichning temperaturası T=1100 K bolǵanda, ol max=310 -6 m bolǵan tolqın uzınlıqtaǵı nurni tarqatadı, onıń spektri tiykarınan infraqızıl nurdan ibarat boladı. Quyash (T=5500 K) nurı tolqın spektrini alsaq, odaǵı tolqın uzınlıq max=510 -7 m ga tuwrı keledi. Bul tolqın uzınlıq spektrning kózge kórinetuǵın bólegine tuwrı keledi.

Stefan-Boltsman nızamı. Tájiriybe nátiyjeleri tiykarında I. Stefan (1879 jılı ) tómendegi nizamlıqtı anıqladi: absolyut qara jismning nurlanıw ózgesheligi onıń absolyut temperaturasınıń tórtinshi dárejesine tuwrı proportsional boladı. Bul nizamlıqtı 1884 jılı A. Boltsman teoriyalıq tárepten tastıyıqlap bergen.
bunda C₀ – absolyut qora jismning nurlanish koeffitsienti. [C₀=5,67Vt/(m²K⁴)]; T – jism sirtining temperaturasi, K.
Bu qonunni yana quyidagi ko‘rinishlarda ham yozish mumkin:

E₀=G₀T⁴, (10.8)

Kul rang jismlar uchun:

bu yerda G₀ – 5,6710^-8Vt/(m²K) – Stefan doimiysi; C – kul rang jismning nurlanishi; =E/E₀ – kul rang jismning qoralik darajasi.