Noyob va radioaktiv metall rudalarini qazish va qayta ishlash

I. Tog‘ jinslar massivi mustaxkamlik tavsiflarini vazniy o‘lchamga keltirish
Quyida hisoblash ishlarini bajarish uchun zarur bo‘ladigan karyer pag‘onalari atrof tog‘ jinslarining xossalari va o‘lchamlari berilgan.
Hamma topshiriq variantlari uchun umumiy shart.
Tog‘ jinslarining guruhi koeffitsiyenti: b = 0,5, Qatlamlar soni – 6 ta.
1-jadval
Qatlamlar tuzilishi

N tuzilma tartibi	Tog‘ jinsi nomi	Tog‘ jinsi zichlik ko‘rsatkichi kg/м^3 ρ	Tog‘ jinsi tortishish kuchi (MPa) К0i	Tog‘ jinsi ichki ishqalanish burchagi (º), φ
1.	Galechnik	2380	0,344	31
3.	Mergel	2300	0,631	29,15
4.	Ohaktosh	2300	0,631	29,15
5.	Gil (glina)	2000	0,374	19,9
6.	Qumtosh (Peschanik)	2150	0,396	32,4
9.	Kvars pofiri	2290	0,482	37
10.	Qumtoshli gillar	2090	0,405	23,01

(N) variantlar uchun shartlar:

• 
  Darzlanganlik moduli ,
  
• 
  Yon devor qiyalik burchagi ,
  
• 
  O’pirilish prizmasining ust qismi kengligi a= m.
  

• 
  Qirqim tuzilishi (massiv o‘lcham qiymatlari):
  

Qirqim A-B

2-jadval

N тузилма 1-jadval bo‘yicha	1	6	4	6	5	6	Σmi
Qatlam qalinligi ti (m)	104	18	50	16	8	20	216

4-rasmda pog‘ona o‘lchamlari: o’pirilish prizmasi yuqori kengligi (a), tog‘ jinslari qatlamlari (6 tа qatlam) qalinligi (m), joylashish burchagi (α) va umumiy pog‘ona balandligi (H) qiymatlari ifodalangan.

1. Konda pog‘onalarida yoki uning yon devorlarida tadqiqot o‘lchash ishlarini olib borish katta hajmdagi tayyorlov ishlarini olib borish, tajriba o‘tkazish murakkabligi va kon sharoitining tajriba o‘tkazishga noqulayligi tufayli ko‘pgina qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Shunga binoan, namunalardan olingan natijalarni massivga tadbiq etishda asosiy ko‘rsatmalarni VNIMI metodikasidan foydalanib amalga oshiriladi. Aniqlanishi kerak bo‘lgan massiv pog‘onasi ko‘ndalang qirqimi bo‘limida shartli qatlam va siljishi mumkin bo‘lgan sirt keltiriladi. Bunda qatlam tog‘ jinslari qalinligi ( ) va uzunligi ( ), xar bir qatlam siljish sirtida aniqlanadi (4-rasm).

Hisoblash sxemasining namunasi:

4-rasm. Kar’yer bortining pog‘ona o‘lchamlari

2. Pog‘onaning turg’unliginini aniqlovchi ko‘pgina uslublarda siljish yuzasi bo‘yicha tog‘ jinsining o‘rtacha og’irlik qiymatidan foydalaniladi, u quydagicha aniqlanadi:
Tog‘ jinsining o‘rtacha hajmiy og’irligi:
(2)
bu yerda, – chi qatlamning hajmiy og’irligi; γ = ρ· g, g = 9,8 ≈ 10 m/sek²
chi qatlam qalinligi, o’pirilishi mmumkin bo‘lgan prizmada.
Har bir qatlamning siljish sirti uzunligi qiymati quydagi ifoda orqali aniqlanadi:
(3)
bu yerda, chi qatlam siljish sirtining qiyalik burchagi.
, , , ,
6-chi ( ) qatlamga ta’luqli siljish sirti uzunligi:

bu yerda: o’pirilish prizmasi asos uzunlik qiymati.

bu yerda: = α.
chi qatlam tortishish kuchi namunalarda aniqlangan qiymatlar asosida quydagi ifoda orqali aniqlanadi:
(4)
bu yerda: qatlam uchun namunadagi tortishish qiymati, MPa;
qatlam uchun, qatlam bog‘lanishi va darzliklar bo‘yicha tortishish qiymati (4-jadvaldan olinadi), MPa;
chi qatlam joylashish chuqurligi, m.

(3-jadvalda keltirilgan) tog‘ jinsining guruhli xossalariga bog‘liq bo‘lgan koeffitsiyent.
, , , , ,
Tog‘ jinsining o‘rtacha tortishish kuchi:
(5)
bu yerda: chi qatlam siljish sirti uzunligi, m.
chi qatlam tortishish kuchi, MPa.
chi qatlam darzlilik moduli, u quydagi nisbat orqali aniqlanadi
(6)
qatlam blokining o‘rtacha darzlik o‘lchami, m.
_Bizning hisob ishlarimiz uchun:

Tog‘ jinsining o‘rtacha ichki ishqalanish burchagi:
(7)
3-jadval
Tog‘ jinsining gruhli xossalariga bog‘liq bo‘lgan (b) koeffitsiyent qiymati

№