|
Tog‘ jinslar guruhi
|
Namunadagi tortishish kuchi, MPa
|
“b”
|
1.
|
Qum toshli – loyli va kam darzli qatlamlardagi to‘liq nuragan kaolinlashgan tog’ jinslari.
|
0,39÷0,88
|
0.5
|
2.
|
Zichlangan qum toshli – loyli, asosan normal kesuvchi darzli qatlamlardagi to‘liq kaolinlashgan tog’ jinslari.
|
4,9÷7,85
|
2
|
3.
|
Zichlangan qum-loyli, qiya kesuvchi darzliklari rivojlangan qatlamlardagi kaolinlashgan tog’ jinslari.
|
4,9÷7,85
|
3
|
4.
|
Mustahkam, qatlamli, normal kesuvchi darzlili tog’ jinslari.
|
9,81÷14,71
14,71÷19,61
|
3÷4
|
5.
|
Mustahkam, asosan normal kesuvchi darzlili tog’ jinslari.
|
19,61÷29,42
>29,42
|
6÷7
|
6.
|
Mustahkam, qiya kesuvchi darzliliklar rivojlangan tog’ jinslari.
|
>19,61
|
10
|
4-jadval
Qatlamlar birlashuv joyi tortishish kuchi (VNIMI bo‘yicha)
Zaiflashish tavsifi
|
Qatlam tavsifi
|
Tortishish,
MPa,
|
Qatlamlar birlashuv joyi sirti sirpanishi
|
Dislokatsiyalangan cho‘kindi qatlam
|
0,02÷0,05
|
Qatlamlarning birlashish joyi
|
Zichlashmagan, dislokatsiyalanmagan, kam slanetslangan cho‘kindi qatlam
|
50% ko‘ndalang qiymatdan
|
-//-
|
Zichlashgan, kamslanetslangan cho‘kindi qatlam
|
0,1÷0,18
|
-//-
|
Metomorfik cho‘kindi qatlam
|
0,05÷0,1
|
-//-
|
Keng notekis darzliklar vatektonik buzilmalar va metomorfik jinslar
|
0,05÷0,1
|
Hisoblash ishlari natijalarini quyidagi jadval ko‘rinishida keltirish mumkin.
Blok №
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
∑
|
Qatlam qalinligi, m
|
|
|
|
|
|
|
|
βi, 0C
|
|
|
|
|
|
|
|
γi, kg/m3
|
|
|
|
|
|
|
|
γўр, kg/m3
|
|
|
li, m
|
|
|
|
|
|
|
|
Ki, MPa
|
|
|
|
|
|
|
|
К0i, MPa
|
|
|
|
|
|
|
|
Ko‘r, MPa
|
|
|
hi, m
|
|
|
|
|
|
|
|
φi, 0C
|
|
|
|
|
|
|
|
φўр , 0C
|
|
|
P, m
|
|
|
Qiyalikning turg‘unligi baholash.
Masala shartlari:
Quyidagi sharoitlarda qiyalikning turg‘unligini baholang:
qiyalik burchagi α = 300;
qatlamning balandligi (balanddan pastga)
N1= 5 m;
N2= 10 m;
N3= 10 m
qatlamdagi tog‘ jinsining hajmiy og‘irligi
γ1 = 27 kN/m3;
γ2 = 28 kN/m3;
γ3 = 26 kN/m3;
qatlamdagi tog‘ jinsining ichki ishqalanish burchagi
φ1 = 300;
φ2 = 320;
φ3 = 330;
qatlamdagi tog‘ jinsining ilashish ko‘rsatkichi
s1 = 15 kPa;
s2 = 13 kPa;
s3 = 14 kPa;
qiyalik turg‘unlik koeffitsientining eng kichik qiymati η=1,2.
Qiyalikning turg‘unlik koeffitsientiga teng qarshiligini quring η=1,2.
Echish:
Hisoblash sxemasi (1-rasm).
1 – rasm. Qiyalik.
Qiyalikning turg‘unligini baholash.
Qiyalikning turg‘unligini baholash uchun har bir qatlamning turg‘unlik koeffitsientini hisoblash va ularni ruhsat etilgan eng kichigi (η=1,2) bilan solishtirish lozim.
, (1)
, (2)
bu yerda, αi – qiyalikning burchagi, grad;
βi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ichki qarshilik burchagi, grad;
τi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining urunma kuchlanishi, kPa;
σi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining me’yoriy kuchlanishi, kPa;
si – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ilashish ko‘rsatkichi, kPa;
φi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ichki ishqalanish burchagi, grad.
Qatlamlar bo‘yicha me’yoriy (vertikal) kuchlanishni topamiz σi:
, kPa (3)
bu yerda: σi-1 – yuqorida yotgan qatlamning me’yoriy kuchlanishi, kPa;
γ – i- qatlamdagi tog‘ jinsining hajmiy og‘irligi, kN/m3;
N – i- qatlamning qalinligi, m.
, kPa;
, kPa;
, kPa.
Qatlamlar bo‘yicha tog‘ jinsining ichki qarshilik burchagi βi ni topamiz
;
;
.
Shuningdek har bir qatlam uchun qiyalikning mustahkamlik koeffitsienti ko‘rsatkichi ηi ni topamiz:
;
;
.
α = 300 qiyalik burchagi katta. Shuning uchun α = 300 burchak ostidagi barcha qatlamlarda qiyalik turg‘un emas.
3. η=1,2 da qiyalik qarshiligiga teng burchak αi ni topamiz.
(4)
, birinchi qatlam uchun α1=29,830
, ikkinchi qatlam uchun α2=28,660
, uchinchi qatlam uchun α3=29,180
Tayanch devor ostiga tog‘ jinslarining bosimini hisoblash.
Masala shartlari:
Quyidagi sharoitlarda tayanch devor ostiga tog‘ jinslarining bosimini hisoblang:
qatlamning balandligi (balanddan pastga)
N1= 3 m;
N2= 5 m;
N3= 5 m
qatlamdagi tog‘ jinsining hajmiy og‘irligi
γ1 = 26 kN/m3;
γ2 = 27 kN/m3;
γ3 = 28 kN/m3;
qatlamdagi tog‘ jinsining ichki ishqalanish burchagi
φ1 = 300;
φ2 = 350;
φ3 = 300;
qatlamdagi tog‘ jinsining ilashish ko‘rsatkichi
s1 = 15 kPa;
s2 = 13 kPa;
s3 = 14 kPa;
Tayanch devor balandligi bo‘yicha bosim epyurasini quring.
Echish:
Hisoblash sxemasi (1-rasm).
1 – rasm. Tayanch devor.
Devorning 1 p.m. uzunligiga beriladigan tog‘ jinsi bosimi.
Tog‘ jinslarining faol bosimi va sust qarshilik ko‘rsatishi ajratiladi.
Tog‘ jinslarining tayanch devor ostiga faol bosimi tayanch devor ostining ushlab qolingan tog‘ jinsi ko‘chib tushish reaksiyasiga teng.
Tog‘ jinslarining sust qarshilik ko‘rsatishi uning rivojlanayotgan tayanch devor ostida zo‘riqishdan siljishiga qarshiligiga teng. (Masalan, tog‘ jinslarini buldozer bilan siljitishda).
Ko‘rib chiqilayotgan masalada bosim faol hisoblanadi.
Tog‘ jinslari bir jinsli bo‘lmaganligi (har bir qatlam har xil tog‘ jinslaridan tuzilgan) uchun tayanch devor ostiga beriladigan bosim alohida qatlamlardagi bosimlar yig‘indisi shaklida ifodalanadi:
kN/m (1)
bu yerda: D1, D2, D3 – qatlamlar bo‘yicha 1 p.m. devor uzunligiga ta’sir etuvchi bosim, kN/m.
, kN/m (2)
, kN/m (3)
bu yerda Ai – qatlamlar bo‘yicha gorizontal tirgaklik koeffitsienti.
, kN/m
, kN/m
, kN/m
3. Qatlamlar bo‘yicha tog‘ jinsining ichki qarshilik burchagi βi ni topamiz.
Bunda qatlamlar bo‘yicha gorizontal tirgaklik koeffitsienti Ai ni aniqlash uchun har bir qatlam bo‘yicha tog‘ jinsining ichki qarshilik burchagi βi ni topish zarur.
, (4)
, kPa (5)
bu yerda: τi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining urunma kuchlanishi, kPa;
σi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining me’yoriy kuchlanishi, kPa;
si – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ilashish ko‘rsatkichi, kPa;
φi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ichki ishqalanish burchagi, grad.
O‘z navbatida,
(6)
;
;
;
;
;
4. Qatlamlar bo‘yicha gorizontal tirgaklik koeffitsienti Ai ni aniqlaymiz.
Shunday qilib bog‘langan tog‘ jinslari (shuningdek ilashish bo‘lgan) da gorizontal tirgaklik koeffitsienti quyidagi formula orqali hisoblanadi:
, (7)
bu yerda: βi – i- qatlamdagi tog‘ jinsining ichki qarshilik burchagi, grad.
5. Tog‘ jinsining 1 p.m. tayanch devori ostiga bosimi D ning miqdoriy ko‘rsatkichini aniqlaymiz.
, kN/m
, kN/m
, kN/m
6. Tog‘ jinsining tayanch devor ostiga bosimini hisoblaymiz va epyurasini quramiz.
, kPa (8)
, kPa (9)
I – qatlam
;
, kPa
II – qatlam
, kPa
, kPa
III – qatlam
, kPa
, kPa
Hisoblangan ko‘rsatkich bo‘yicha tog‘ jinsining tayanch devor osti bosimining epyurasini quramiz (2-rasm).
2-rasm. Tayanch devor osti balandligi bo‘yicha tog‘ jinsi bosimi epyurasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
