Noorganik kimyo

а)  Qattiq almashingan eritmalar 
        Qattiq almashingan eritmalar quyidagi 3 holatda hosil bo’ladi: 
1 .  Elementlarning atom radiuslari bir-biridan hech bo’lmasa 15 % ga farq 
qiladi. 
2.  Toza holatlarda metallarning kristall strukturalari bir xil; bu metallarning 
ikki turi bir-biriga kirishish qobiliyatiga ega orasidagi  o’zaro ta’sir yo’nalgan 
hisoblanadi. 
3. Komponentlarning elektromusbat xarakteri bir-biriga yaqin, aks holda 
birikma hosil bo’lish ehtimolligi katta bo’lar edi.  
    Zero, natriy va kaliy kimyoviy juda o’xshash elementlar bo’lib, ular hajmi 
markazlashgan strukturaga ega, natriyning atom radiusi (1,91 A) kaliyning atom 

---

Anorganik kimyo fanidan majmua
 
 
 
104 
 
radiusidan 19 % ga kam(2,35 A)va ikkala metal qattiq eritma hosil qiladi.Boshqa 
tarafdan, qo’shni d-blok elementlari bo’lgan mis va nikel bir xil geksagonal kub 
kristal zichlanishga ega bo’lgan holda , ularning atom radiuslari (Ni ,25 A, Cu 1,28 
A farq bor yo’g’i 2,3 %)  va  ular toza nikeldan toza misgacha bo’lgan uzluksiz 
qattiq eritmalar qatorini hosil qiladi. Misning IV davrdagi boshqa qo’shnisi  rux 
ham yaqin atom radiusiga ega (1,37 A 7% ga farq qiladi), lekin ruxning strukturasi 
geksagonal  zich joylasuvga ega element. Shuning uchun bu elementlar faqat 
qisman aralashadi va qattiq eritmalar chegaralangan kosentratsiyalar oralig’idagina 
hosil bo’ladi.