Noorganik kimyo

 
Izotoplar,izobarlar va izotonlar  
Yadro zaryadi bir xil lekin atom massasi turlicha bo’lgan atomlar to’plami 
izotoplar deyiladi.Bu zarrachalar tarkibida neytronlar soni har xil bo’ladi. 
17
Cl
35
,     
17
Cl
37
 
12
Mg
24
,     
12
Mg
25
,    
12
Mg
26
 
   
Har xil sondagi protonlar va neytronlarga,lekin bir xil sondagi 
nuklonlarga(atom massasiga) ega bo’lgan zarrachalar izobarlar deyiladi. 
    
19
K 
40
(18 p, 21 n); 
20
Са
40
 (20p,20n); 
18
Ar(18p,22n)  
 
Bir xil sondagi neytronlarga ega bo’lgan zarrachalar izotonlar deyiladi. 
54
Xe(54p,82n); 
55
Rb
137 
(55p,82 n);
56
Xe
138
(57p,82n). 
                                    Atomlar spektri 
                  Atomning yadroviy tuzilishi modda tuzilishini bilishda muhim qadam 
hisoblanadi. Rezerford nazariyasi ikki qarama-qarshilikka ega: 
- 
bu  nazariya atomning barqarorligini tushuntura  olmadi.Musbat 
zaryadlangan yadro atrofida aylanayotgan elektron elektromagnit 
to’lqinlari tarqata borib  o’z energiyasini yo’qota borishi buning 
natijasida elektron borgan sari yadroga yaqinlasha boradi. U hamma 
energiyani yo’qotgandan so’ng yadroga qulashi kerak.Ammo atomlar 
cheksiz uzoq vaqt barqaror va buzilmasdan tura oladi. 
- 
atomni Rezerford bo’yicha tuzilishi atom spektrlari to’g’risida 
noto’g’ri xulosalar chiqarishga olib keladi.Yadro atrofida 
aylanayotgan elektron yadroga yaqinlashib o’zining harakat tezligini 
doim o’zgartirib borishi kerak.Elektron tarqatayotgan nurning to’lqin 
chastotasi uning aylanish chastotasiga bog’liq va uzluksiz o’zgarib 

---

Anorganik kimyo fanidan majmua
 
 
 
53 
 
borishi kerak.Demak, atomlar tomonidan tarqatilayotgan nur uzluksiz 
spektrga ega bo’ladi. 
Shunday qilib, Rezerford nazariyasi atomlarning 
 barqarorligi  va atomlar spektrini uzlukli tabiatini   tushuntirib bera olmadi. 
       Ma’lumki qattiq modda  yoki suyuqlik tomonidan tarqatilgan  nur uzliksiz 
tabiatga ega.Cho’g’lantirilgan gazlar va bug’larning spektri aniq to’lqin uzunligiga 
ega bo’ladi,bular qora chiziq bilan bir-biridan ajralgan bo,ladi.Masalan kaliyning 
atom spektrida uchta chiziq bor.2 qizil va 1 binafsha.Bunday spektrlar chiziqli 
spektrlar deyiladi va ular har bir element uchun xarakterli bo’ladi.