Ноам Чомский: Оммани манипуляция қилишнинг 10 усули

7-усул: одамларни жоҳилликда ушлаб туриш
Одамларни – уларни бошқариш учун қўлланаётган усулларни тушунмайдиган даражага тушишига эришиш. Жамиятнинг қуйи синфларига тақдим этилаётган таълим сифати иложи борича ҳаминқадар ва ўртамиёна бўлиши керак, токи қуйи синфлар уларни юқори ижтимоий синфлардан ажратиб турадиган билимсизликни ошиб ўта олмасин.
8-усул: фуқароларни ўртамиёналикдан завқланишга ундаш
Аҳолининг онгига аҳмоқ, разил ва тарбиясиз бўлиш қанчалар урфда эканини сингдириш. Бу усул аввалгиси билан ўзаро боғлиқ. Замонавий дунёда ҳар қандай ижтимоий соҳалар – дину илм-фан, санъату сиёсатда ўртамиёналик катта миқдорда намоён бўлмоқда.
Жанжаллар, сариқ саҳифалар, сеҳр ва афсун, шубҳали юмор ва популистик акциялар – буларнинг бари одамлар ўз онгларини реал дунёнинг чексиз кенгликларига қадар кенгайтирмаслигининг олдини олиш учун хизмат қилади.
9-усул: ўзини айбдор ҳис қилишни кучайтириш
Одамни барча бахтсизликларининг сабаби ўзининг ақлий имкониятлари ёки саъй-ҳаракатларидаги камчиликларда эканига ишонишга мажбурлаш. Натижада одам иқтисодий тизимга қарши чиқиш ўрнига ўзини ўзи камситишни, ҳамма нарсага ўзини айблашни бошлайди, бу эса тушкун кайфиятга ва ала-оқибат ҳаракатсизликка олиб келади.
Ҳаракат бўлмасдан туриб эса инқилоб ҳақидаги гап бўлиши мумкин эмас! Сиёсатчилар ҳам, олимлар ҳам (айниқса, психотерапевтлар), диний арбоблар ҳам одамлар ўзини ўзи камситишига эришиш учун ғоят самарали доктриналардан фойдаланади.
10-усул: одамлар ҳақида уларнинг ўзидан ҳам кўпроқ маълумотга эга бўлиш 
Сўнгги эллик йилда илм-фан оламидаги тараққиёт оддий одамларнинг билими ва ҳукмрон синфлар эга бўлган маълумотлар ўртасидаги фарқнинг янада катталашишига олиб келди.
Биология, нейробиология ва амалий психологиянинг шарофати билан «тизим» ҳам физиология, ҳам психика соҳасида одам ҳақида илғор билимларга эга бўлди. Тизим – одам ўзи ҳақида биладигандан кўпроқ нарсани билишни уддалади. Бу шуни англатадики, аксар ҳолларда тизим катта ҳокимиятга эга ва одамларни уларнинг ўзидан кўпроқ бошқаради.

https://www.facebook.com/groups/allopresident.uz/posts/2240641572733705/

https://review.uz/post/ostorojno-fake-news?q=%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%82%D1%83%D1%80%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B3
https://www.thoughtco.com/what-is-astroturfing-definition-and-examples-5082082