Nókis rayonı Qaraqalpaqstan Respublikasınıń arqa tárepinde jaylasqan bolıp, rayon 1968-jılı, 25-dekabr kúni dúzilgen

Bul ketkennen ketemen
Qırantawğa jetemen
Janimdi otqa jağaman
Qiriq qizim menen birgelikte
Bedewrdi bağaman
Tũni menen tiñ tiñlap
Atirapti gezemen
Ush jolğa shekem jeñgejan
El xalqimdi bezemen
Sol tawda jatip jengejan

Tók qala. Xalıq arasında bul jer «Tók taw» dep atalıp ketken.Sebebi, bul jerde áyyemgi qala jaylasqan bolıp, ol tóbeshik (biyiklik)te jaylasqan. Bul áyyemgi qala biziń eramızǵa shekemgi IV ásirden eramızdıń XIII ásirine shekemgi dáwirge tiyisli bolıp yesaplanadı. Tók qalada Házireti Pir Omar xojanıń qoyımshılıǵı hám mavzoleyi bolıp, rayondaǵı zıyaratshılar kóp keletuǵın jerlerdiń biri. Jergilikli xalıq wákilleriniń aytıwlarına qaraǵanda, Ázler babaǵa zıyaratqa kelgen adamlar dáslep Házireti Pir Omar xojanıń qoyımshılıǵın, sońınan Áziz bbabanı qoyımshılıǵın zıyarat yetse, sawap boladı yeken.
Omar ata a’wlesi- bul awliye Toktawdin bir qapgalinda jaylasqan bolip ol Omar atli ulken ulama din iyesinin’ hurmetine qoyilg’an ha’m hazirde de onin’ jerlengen maqbarasi sol jerde jaylasqan.


Shoytas
Nòkis rayonınıń Aqmanģıt degen jerinde jaylasqan. Shoy sòzi awır degen mànini bildiredi. Àyyemgi adamlardıń aytıwına qaraģanda Darsan hàm Kerder qalalarııń qurılısınabul jerden tas alıp ketilgen.
Eń birinshi bolıp bul jerden digirman soģatın tas alıp ketilgen hàm kiyin ala sol jerdiń tası jaqsı bolatın bolģanı ushın bàrqulla usı jerden alatuģın bolģan


Dàriqala
Sàtemirxan àskerleri qalalardı basıp alıw ushın oq dàri islep shıģarģan sodan baslap bul jer Dariqala atalıp ketken . Dàriqala Sàtemirdiń eki qalasınıń biri bolģan.


Darsan
Bul sòz parsı tilinen alınģan bolıp altın degen mànisti bildiredi. Sebebi bul jerdi Iranlılar basıp alģanda suwı mol jeri ònimli edi soģan qarap darsan qoyılģan. Darsandı bir eki màrte basıp alınıwıń sebeni usıda.

No’kis rayoni dep ataliwinin’ sebebi Nokis qalasina en’ jaqin rayon bolg’anliqdan usilay atalgan. Rayon orayi Aqmang’it elati. Bulay ataliwin’ sebebi qaraqalpaqdagi Aqmang’it uriwi atina qoyilg’an. Qutankol APJ- rayondag’I ulken posyolkalardin biri bolip esaplanadi. Qutankol dep ataliwinin’ sebebin Qutan degen qusqa baylanistiradi. Telman savxozdin arqa tarepinde bir Ashshi kol bar bolg’an sol kolge Qutan qusi kop uship keletug’in bolgan sogan baylanisli Qutankol dep atalg’an. Qazaq jap- bulnday ataliwinin’ sebebin xalq qazaq milletine baylanistiradi. Yag’niy burinlari bul jerlerge qazaqlar kelio qonis basqan ham tole qazip sol tolenin’ ishinde qisdi otkergen. Waqit otuwi menen bul tole ulkeygen ham kanal payda bolg’an .

Qumayqus- bul jer haqqinda eki an’iz tarqanlgan bolip, birinshisi xalq benen birge qumay qusi uship kelgenine baylansili bolsa, ekeinshisi xalq bul jerge koship kelgemde qumay qusi oz uyasinan shigip aspandi bir aylanip usgqan degen an’izar bar.