Nizompv nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti bolalar psixologiyasini va uni


Х.З. Tafakkur muammosi va yosh davrlarida rivojlanishi



Download 4,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/196
Sana15.01.2022
Hajmi4,03 Mb.
#366205
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   196
Bog'liq
Bolalar psixologiyasi va uni o'qitish metodikasi

Х.З. Tafakkur muammosi va yosh davrlarida rivojlanishi
Bola  tug’ilishidanoq  tafakkur  qilish  imkoniyatiga  ega 
bo’lmaydi.  Tafakkur  bolaning  o’sib,  bilim  va  tajribalarining  ortib 
borishi  jarayonida  rivojlanadi.  Bola  (chaqaloq)  dastlab  tashqi 
olamni  va  undagi  narsalarni  sezish,  idrok  qilish  orqaligina  biladi. 
Bunday bilish bolaning ana shu  narsalar bilan bo’lgan aktiv faoliyati 
davomida  tobora  takomillashib  boradi.  Kichik  yoshdagi  bolalar 
atroflaridagi narsalar bilan qanchalik ko’p munosabatda bo’lsalar bu 
narsalar  o’rtasidagi  o ’xshashlik  tomonlari  shunchalik  ko’proq 
payqay  boshlaydilar.  Keyinchalik  bolalar  o’xshash  narsalarni 
umumlashtira  boshlaydilar.  Masalan,  6-7  oylik  bola  uyda  yolg’iz 
qolgan  paytida  stol  oldiga  emaklab  kelib,  dasturxonni  tortib  o ’ziga 
kerakli  narsalarni  olishga  muvaffaq  bo’lar  ekan,  xuddi  shunday 
harakat  yo’li  bilan  karavotning  ustidagi  narsalarni  ham  olishga 
harakat.  qiladi.  U  dasturxonni  tortgan  kabi  choyshab  yoki  ashyoni 
tortib karavot ustidagi narsalarni olishga urinib ko’radi.
Ilk  bolalik  yoshidagi  bolalaming  tafakkuri  o’z-o’zicha,  ya’ni 
stixiyali  ravishda  emas,  balki  katta  odamlaming  rahbarligida 
rivojlana  boshlaydi.  Katta  odamlar  bolalaming  shu  pavtgacha 
orttirgan  bilimlariga  asoslanib,  ulaming  o ’zlari  mustaqil  egallay 
olmaydigan  tushuncha  va  bilimlami 
o’zlashtirib  olishlarida 
yordamlashadilar.  Ana  shu  tariqa  bolalar  o ’zlarining  individual 
faoliyatlari  orqali  bilish  mumkin  bo’lgan  ayrim narsalarni  va ayrim 
tushunchalamigina 
emas, 
balki 
butun 
insoniyat  tomonidan 
yaratilgan  tushunchalami  hamda  mantiqiy  fikr  qilish  shakllarini 
ham egallab ola boshlaydilar.
Bolalarda  tafakkur  bir  yoshga  to’lib,  ikki  yoshga  qadam 
qo’ygan  davrdan  boshlab  namoyon  bo’la  boshlaydi.  Ana  shu  davr 
mobaynida.  birinchidan  bolalar  anchagina  turmush  tajribasiga  ega 
bo’la  boshlaydilar,  ikkinchidan  tili  chiqa  boshlaydi.  Bolalar  bir 
yoshdan  oshgach,  o ’zlariga  yaqin  narsalarning  nima  uchun 
kerakligini  tushunadigan  bo’lib  qoladilar  (masalan,  uydagi  idish- 
tovoqlaming,  payola  va  qoshiqlarning  nimaga  kerakligini  bilib 
oladilar).  Ikki  yoshli  bolalar  tafakkurining  eng  ko’zga  tashlanib 
turadigan xususiyati  shundan  iboratki,  ular ayni  shu chog’da  ko’rib, 
idrok  qilib  turgan  narsalari  haqida  tafakkur  qiladilar.  Tafakkuming 
asosiy jarayonlari,  ya’ni  anaiiz,  sintez,  umumlashtirish  bolalaming 
narsalar  bilan  bo’lgan  amaliy  faoliyatlari  jatayonida  sodir  bo’ladi.
-
5 7
-


Ana  shuning  uchun  ulam ing  tafakkurlari  bevosita  harakatlari  bilan 
bog’liq bo’ladi, tafakkur harakatlarida namoyon bo’ladi.
Yasli yoshidagi  bolalar idrok qilayotgan narsalarining ichki  va 
eng  muhim  xususiyatlarini  hali  aks  ettira  olmaydilar.  Shu  sababli 
ular 
idrok 
qilayotgan 
narsalami 
umumlashtirganlarida 
bu 
narsalaming 
ko’zga  tashlanib 
turadigan 
tashqi 
belgilariga, 
xususiyatlarigagina  asoslanadilar.  Masalan,  bir  yarim  yoshli  bola 
olmani, 
koptokni, 
yog’ochdan 
qilingan 
yumaloq 
shami 
umumlashtirib, ulam ing hammasini olma deb ataydi.  Shunday qilib, 
kichik  yoshdagi  bolalarda  tafakkur ulaming  turmush tajribalarining 
orta  borishi,  turli  xil  narsalarga  doir  bilim  a  tushunchalaming 
ko’payishi  hamda  nutqning  rivojlanishi  jarayonida  takomillashib 
boradi.
X.4. 

Download 4,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish