|
VII. M aktabgacha tarbiya yoshida mehnatning xususiyatlari
V11.I. Bog’cha yoshida mehnat faoliyatining xususiyatlari
Bolalaming
mehnat
faoliyatlarini
o’zida
qamragan
m ashg’ulotlar asosan bog’cha yoshidagi davrdan boshlanadi. Bu
yoshda bolalaming mehnatlari juda sodda va elementar bo’lsa ham
ulaming psixik taraqqiyotlarida juda katta ahamiyatga egadir.
Bog’cha yoshidagi bolalar bilan o ’tkaziladigan suhbatlar
natijasida bolalarda mehnatga nisbatan ijobiy munosabat, mehnat
qilish ishtiyoqi tug’iladi. Kattalaming mehnat faoliyatlariga taqlid,
-
3 6
-
qilish dastavval bolalarning o ’yinlarida namoyon bo’ladi, Bolalar
kattalaming mehnat faoliyatlarini o’zlarining o ’yinlarida taqlidan
* akrorlash bilan chekianib qolmay, balki kattalar mehnatida bevosita
qatnashish uchun, harakat qila boshlaydilar. Masalan,
ajz
bolalar
- nalari kir yuvayotganda suv tashish, ayrim kichikroq, narsalami
dastro’molchalami) chayishda qatnashadilar, uy va hovlilarni
yjg’ishtirib supurishga, o’g’il bolalar esa otasi bajarayotgan ishda
atnashishga intila boshlaydilar. Bu yoshdagi bolalami mehnatining
;iuUiasiga qarab emas, balki mehnat jarayonining o ’ziga qiziqishi
psixologik jihatdan xarakterlidir.
Bog’cha yoshidagi bolalarning ishiga baho berib boorish
J a rd a mehnatga nisbatan ijobiy munosabatni tarbiyalashda katta rol
o'ynaydi. Bolalar kuchlari etadigan ishlami bajarayotganlarida ko’p
‘■atolarga yo’l qo’yishlari turgan gap. Lekin bunda bolalami
mehnatga jalb qilmaslik kerak, bolalarning bajaradigan ishlarini
totiaiaming o ’zlari bir pastda qilib qo’yishlari mumkin, degan
;na’rbuyur, ketidan o’zing yugur”. Bu juda to’g ’ri, hayotiy gap.
Bolalarga
biron
yumush
buyurilganda,
uni
qanday
bajiirayotganliklaridan ko’z-quloq bolib turish kerak, degan m a’noni
uHdiradi.
Bolalarda. xususan, kichik yoshdagi bog’cha bolalarda hali
mehnat malakalari yo’q, qo’l muskullari yaxshi rivojlanmagan
no'Sadi. Ana shuning uchun bolalar qasddan yoki anqovliklaridan
c;va^, balki eplay olmasliklaridan biror narsani tushurib sindirib
yuborishlari mumkin. Ana shunday “falokat” yuz bergaa paytda
'anqov, merov, ko’zinga qarasang bo’lmaydimi” deb
v-cishish yoki koyish yaramaydi. Buning o’m iga bolaga shu
•tsr.Snam! qanday qilib fcajarishni ko’rsalib berish lozim.
Bog’cha
yoshidagi
bolalami
mehnatsevarlik
ruhida
:«ii*iyalashd* ulami inoq jamoaga uyushtirish katta ahamiyatga
lueir. Jamoa bo’lib mehnat qilishda tarbiyachi har bir bolaga
:a ium bir mehnatni bajarishni buyuradi. Ana shu tariqa bolalar
:ips iamca bo’lib mehnat faoliyati bilan shugullanadilar.
Masalan, katta guruh bolalari jamoa bo’lib navbatchilik
.■i-adilar. Bunda bir bola stolga dasturxon yozib chiqsa, ikkinchisi
>oshiq vavilkalami qo’yib chiqadi, uchinchi bola esa stulchalami
• yib chiqsa, to’rtinchi bola stolga nonlarni qo’yib chiqadi.
-
3 7
-
Bog’chada
navbatchilikka
o ’rgangan
bolalar
oilada
ham
yordamlashadigan bo’ladilar.
Umuman, o ’rta va katta yoshdagi bog’cha bolalariga oilada
kuchlari etadigan mehnat topshiriqlarini berish kerak. Bu ulami
mehnatsevarlik ruhida tarbiyalashda va ularda ayrim mehnat
malakalari
hasil
bo’lishi
uchun
juda
katta
imkoniyatlar
yaratadi .Ijtimoiy foydali
mehnatda ishtirok etmagan bolani
keyinchalik mehnatga jalb qilish juda qiyin bo’Iadi.
Bog’chada bolalar jalb qilinadigan mehnat faoliyatining turi
juda xilma-xildir. Masalan, tabiat burchagidagi jonovor yoki
o ’simliklami parvarish qilish, bog’cha hovlisida ishlash, oshhonada
va gurahda navbatchilik qilish, kichkintoylami kiyintirishga yordam
berish va boshqalar.
Shuni ham aytib o ’tish kerakki, kichik yoshdagi bog’cha
bolalari o’zlarining mehnat faoliyatlarini hali yo’lga qo’ya
olmaydilar. Shuning uchun ular mehnatning juda sodda turlari bilan,
yani o’simliklarga suv quyish, baliqlarga ovqat berish, hovliga suv
sepish va shu kabilar shug’ullanadilar.
O ’rta vakatta guruh bolalari mehnat faoliyatini o ’yindan
batamom farqlab unga nisbatan jiddiy munosabatda bo;la
boshlaydilar. Ular mehnatdan kelib chiqadigan natijani, yani
mehnatning ijtimoiy mohiyatini, kim uchun, nima uchun lozimligini
tushunadilar. Ular kattalaming oiladagi uy ro’zg’or ishlariga zo’r
ishtiyoq bilan yondoshadilar, kichkintoylar uchun qog’ozdan.
kartondan
faner
va
plastilindan
turli
o ’yinchoqlar
yasaydilar.Pedagogik jihatdan to’g ’ri tashkil qilingan mehnat
faoliyati bolalaming har tomonlama, yani ham jismoniy, ahm
psixik,
ham
estetik,
ham
axloqiy
tomondan
barkamol
rivojlanishlariga juda katta tasir qiladi.
Bog’cha bolalari biron o ’yin, ta’lim yoki mehnat faoliyatlari
bilan mashg’ul bo’lar ekanlar, ular harakatga soluvchi mayllar
yotadi. Kicik bog’cha yoshidagi bolalaming xatti-harakatlari amalga
oshirilayotgan
sharoitga bog’liq
bo;ladi.
Ular xatti-harakat
motivlarini anglab ham etmaydilar. Shuning uchun ko’pincha
o ’zlariga mutlaqo xisobot bermay, m a’lum bir vaziyatda u yoki bu
xatti-harakatni amalga oshira boshlaydilar.
- 3 8
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
