Nizomiy nomidagi toshkent davlat


  Ilk  yoshdagi  bolalar  nutqini  rivojlantirish



Download 5,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/325
Sana31.12.2021
Hajmi5,38 Mb.
#211667
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   325
Bog'liq
hjacki 11923 UMK NUTQ MA'RUZA 2019 NUTQ(1)

2.  Ilk  yoshdagi  bolalar  nutqini  rivojlantirish.  Bola  hayoti  kattalarning  hayoti  va 
faoliyatiga  qo‘shilib  ketgan.  Lekin  shunga  qaramasdan,  ayni  paytda  bola  ularga  ta’sir 
                                                           
13
 Жинкин Н.И. Механизмы речи. – М. АПН, 1958. – С. 38. 


ko‘rsatishning  o‘ziga  xos  insoniy  vositalarining  birontasiga  ham  ega  emas.  Bu  esa 
rivojlanishning ushbu bosqichidagi asosiy irsiy (genetik) vazifani, ya’ni kichkintoylarda kattalar 
bilan  muloqot  qilishning  metod  va  vositalarini  shakllantirish  vazifasini  belgilab  beradi. 
Emotsional-vositasiz muloqot ushbu yoshdagi asosiy faoliyat turi hisoblanadi. 
Bolani  ajratib  qo‘yish,  kattalar  bilan  emotsional  aloqalarning  kamligi  bola  hayotining 
birinchi oylaridan boshlaboq uning yetarli darajada rivojlanmasligiga olib kelishi mumkin. 
Go‘daklik  yoshida  bolaning  ayniqsa  kattalar  bilan  muloqoti  jadal  rivojlanadi,  dastlabki 
mehr qo‘yish  shakllanadi,  ijtimoiy kutishlar vujudga keladi  (bola kattalardan muayyan hayotiy 
vaziyatlarga mos keluvchi harakatlarni kutadi), bola bilan kattalar o‘rtasidagi sherikchilikning ilk 
ko‘rinishlari  shakllana  boshlaydi.  Bola  o‘zining  qo‘lidan  hali  hech  narsa  kelmasa-da,  biroq 
kattalarning harakatlarini boshqarishni o‘rganadi. Bu hol unda nutqning hali mavjud emasligidan 
qat’iy  nazar,  ro‘y  beradi.  Uning  ixtiyorida  faqat  ovoz  munosabatlari  va  imo-ishoralargina 
mavjud. 
Dastlabki  so‘zlar  emotsional  ifodaliligi,  vaziyatga  mosligi  va  kommunikativ 
yo‘naltirilganligi bilan ajralib turadi. Bunday nutq avtonom yoki vaziyatga oid nutq deb ataladi, 
u  faqat  bola  atrofidagi  muhit  bilan  yaxshi  tanish  bo‘lgan  yaqinlarigagina  tushunarlidir.  So‘zni 
dastlabki tushunish muayyan vaziyatni qabul qilish bilan uyg’unlashgandir. Ilk so‘zlar muayyan 
narsalarga taalluqli bo‘lib, umumlashtiruvchi xususiyatga ega emas (soat deganda faqat devorda 
osilib  turadigan  soatlar  tushuniladi).  So‘z  bola  xulqining  umumiy  ko‘rinishidan  joy  oladi  va  u 
imo-ishora,  qo‘l  harakatlari,  qarash-nigohlar,  ifodali  vositalar  bilan  birgalikda  bir  so‘zli  fikrni 
bildirishga  olib  keladi  («Xayr»,  «Ber»,  «Ol»).  Ilk  so‘zlarning  paydo  bo‘lishi  bolani 
rivojlantirishning  ijtimoiy  vaziyati  o‘zgarganidan  dalolat  beradi.  Endi  bolaning  o‘zi  o‘z  istak-
xohishlarini  ma’lum  qilishi  mumkin,  kattalar  esa  og’zaki  ko‘rsatmalar  yordamida  uning  xulq-
atvorini  yo‘naltirish  imkoniga  ega  bo‘ladilar.  Bolaning  bu  yoshda  o‘zini-o‘zi  anglab  yetishini 
unga  nisbatan  kattalarning  munosabati  in’ikosi  deyish  mumkin.  O‘ziga  nisbatan  ijobiy 
munosabat  –  shahsning  normal  rivojlanishi  uchun  asos  hisoblanadi.  O‘ziga  nisbatan  salbiy 
munosabat  esa  –  bolaning ilk  yoshda kattalar bilan emotsional-ijobiy muloqoti kam  bo‘lganligi 
natijasidir.  Bola  bilan  muloqot  u  bilan  hamkorlik  asosiga  qurilishi  lozim.  Doimo  kattalarning 
biron  narsani  majburlashlari  bolada  faol  tadqiq  etish  va  bilishga  intilishni  emas,  balki  sustlik, 
faqat atrof-muhitga moslashish istagini shakllantiradi. 

Download 5,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   325




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish