Nizomiy nomidagi toshkent davlat

Ananaviy o‘qitish modeli 
Interfaol o‘qitish metodi 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
O‘qitishning 
tizimliligi 
Mashg’ulotlarning bir 
qolipliligi,bir xilligi 
O‘qitish mazmunini 
yaxshi o‘zlashtirishga 
olib kelishi 
Ko‘p vaqt talab 
etilishi 
O‘quv materiallarini 
tartibli izchil berilishi 
Mashg’ulot 
jarayonida faqat 
dastlabki yo‘nalish 
beriladi, keyingi 
darajalar uy 
vazifasiga beriladi. 
O‘z vaqtida 
aloqalarning 
taminlanishi 
Bolalarni har doim 
ham keraklicha 
nazorat qilish 
imkoniyatining 
pastligi 
Ommaviy o‘qitishda 
resurslarning oqilona 
harajati 
Ishtirokchilarning 
sustligi va 
mustaqillikning 
yo‘qligi 
Tushunchalarni 
amaliyotga qollash 
uchun sharoit yaratish 
Juda murakkab 
mazmundagi material 
o‘rganilganda ham 
tarbiyachi rolining 
past bo‘lishi 
                                                           
24
 Maktabgacha ta’lim muassasalari uchun modullar T-2012 y ikkinchi nashr 126 b 
 

---

Tarbiyachi 
shaxsining doimiy 
emotsional tasiri 
Ishtirokchilar o‘zaro 
muloqotdan 
Ajratiladi, nutqiy 
faoliyat sust 
O‘qitish 
metodlarining turli xil 
ko‘rinishlari taklif 
etilishi 
 
Tashkiliy puxtalik 
Sust qayta bog’lanish 
Mativatsiyaning 
yuqori darajada 
bo‘lishi 
 
Ma’lum 
ko‘nikmalarga ega 
bo‘lgan va aniq 
tushunchalarni 
o‘rgatishda foydalidir 
O‘rta me’yorda 
yondashuv 
O‘tilgan materialning 
esda yaxshi saqlab 
qolinishi 
 
Pedagog tomonidan 
o‘qitish jarayoni va 
o‘qitish muhitining 
yuqori darajada 
nazorat qilinishi 
Bola sust ishtirokchi 
bo‘lib qoladi 
Muloqotga kirishish 
ko‘nikmasi 
takomillashadi 
 
Vaqtdan unumli 
foydalanish 
Bolada mativatsiya 
vujudga kelmaydi 
O‘z-o‘zini 
baholashning o‘sishi 
 
Aniq ilmiy bilimlarga 
tayanadi 
Bola pedagog bilan 
o‘zaro munosabatga 
kira olmaydi 
Mustaqil fikrlaydigan 
bola shakllanadi 
 
 
Eslab qolish darajasi 
hamma bolada bir xil 
bo‘lmaganligi sababli 
guruh bo‘yicha 
o‘zlashtirish darajasi 
past bo‘lishi mumkun 
Mavzuning 
mazmunini 
o‘zlashtiradi, tanqidiy 
va mantiqiy fikrlashni 
rivojlantiradi 
 
 
Mustaqil o‘rganish va 
yechimlar qabul 
qilish uchun sharoit 
yaratilmaydi 
Muammoni yechish 
ko‘nikmalarining 
shakillanishi 
 
 
Interfaol  («inter»-  bu  o‘zaro,  «akt»-  harakat  qilmoq)-  o‘zaro  harakat  qilmoq  yoki  kim 
bilandir suhbat, muloqot tartibida bo‘lishni anglatadi. Boshqacha aytganda, o‘qitishning interfaol 
uslubiyotlari  -  bilish  va  kommunikativ  faoliyatni  tashkil  qila  bilishning  maxsus  shakli  bo‘lib, 
unda ta’lim oluvchilar bilish jarayoniga jalb qilinadilar, ular biladigan va o‘ylayotgan narsalarni 
tushunish va fikrlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Interfaol mashg’ulotlarda tarbiyachining o‘rni 
qisman  tinglovchilarning  faoliyatini  dars  maqsadlariga  yo‘naltirishga  olib  keladi.  Bu 
uslublarning  o‘ziga  xosligi  shundaki,  ular  faqat  pedagog  va  tinglovchilar  birgalikda  faoliyat 
ko‘rsatishi  orqali  amalga  oshiriladi.  Bunday  pedagogik  hamkorlik  jarayoni  o‘ziga  xos 
xususiyatlarga ega bo‘lib, ularga:  
– 
pedagoglarning 
jarayonga 
bo‘lgan 
qiziqishlarining 
doimiyligini ta’minlashi; 
– 
mustaqil ravishda har bir masalaga ijodiy yondashgan holda 
kuchaytirilishi; 
– 
pedagoglarning  hamkorlikdagi  faoliyatini  doimiy  ravishda 
tashkil etishlari kiradi. 
Mana  shunday  vazifalarni  amalga  oshirishda  yangi  interfaol  va  noan’anaviy  pedagogik 
texnologiyalar juda qo‘l  kelishini tadqiqotchilar tomonidan maktabgacha ta’lim  muassasalarida 
o‘tkazilayotgan ko‘pgina pedagogik tajribalarning natijalari tasdiqlamoqda.  

---

Bola tug’ilgan kundan boshlab, uni  maktabgacha bo’lgan davrda har tomonlama  yetuk, 
barkamol  etib  tarbiyalash  qonuniyatlarini  o’rganish  maktabgacha  ta’lim  pedagogikasining 
mavzuidir.  U  maktabgacha  ta’lim  muassasalari  va  oilaning  tarbiyaviy  ta’sir  ko’rsatishi, 
maktabgacha  ta’lim  muassasasi  va  maktab  ishidagi  aloqadorlikni,  bolalarni  maktabda  o‘qishga 
tayyorlashni  ta’minlab,  ijtimoiy  maktabgacha  tarbiya  sharoitida  tarbiya  va  ta’lim  berish 
ishlarining vazifalarini, tamoyillarini, mazmunini,  metodlarini, shakllarini  va uni  tashkil  etishni 
ishlab chiqdi. Maktabgacha ta’lim tizimida uning ajralmas qismi bo’lib shakllandi.  
Maktabgacha ta’lim-tarbiyaning nazariyasi va amaliyoti maktabgacha yoshdagi bolalarga 
har  tomonlama  tarbiya  berishning  maqsadi,  bolaning  imkoniyatlari  va  uni  ilk  yoshdan  boshlab 
tarbiyalashning roli, maktabgacha tarbiyani hayot, zamon bilan bog’lab olib borishning zarurligi, 
bola shaxsining shakllanishida ijtimoiy muhitning hal qiluvchi ahamiyatiga egaligiga asoslanadi. 
Hozirgi  kunda  turli  xil  multimediali  ta’lim  vositalarini  ishlab  chiqish  va  ularni  ta’lim-
tarbiya  jarayoniga  tatbiq  etish  jadal  rivojlanayapti.  MTMlari  ta’lim-tarbiya  jarayonida  ulardan 
foydalanish metodikasi ishlab chiqilmagani uchun tarbiyachi-pedagoglar multimedia vositalarini 
multimedia  texnologiyasi  sifatida  qabul  qilmoqdalar.  Shuni  ham  ta’kidlab  o‘tish  kerakki, 
multimedia  vositalarini  ishlab  chiqaruvchi  maxsus  muassasadan  tashqari,  har  bir  MTM 
tarbiyachilarining  o‘zlari  tayyorlashi  mumkin  bo‘lgan  dasturli  va  rolli  multimedia  vositalarini 
qo’llash mumkin. 
Maktabgacha ta’lim muassasalarida foydalaniladigan multimediali ta’lim vositalarini ikki 
turga bo‘lish mumkin:  
1.  Monitor  ekranida  to‘g’ridan-to‘g’ri  bilim  berishga  mo‘ljallangan 
vositalar. 
2.  Ko‘rgazmali qurol. 
Odamzod  har  daqiqa  sezgi  a’zolari  orqali  axborot  yig’ib  fikr  qilish  va  xayotiy 
muammolarni  hal  qilish  choralarini  o‘ylab  topib  amalga  oshirish  bilan  kun  ko‘radi.  Insonlar 
qayerda  bo‘lmasinlar,    bugungi  kun    zamon  talabiga  mos  ravishda  malakasini  oshirib,  yangi 
ma’lumotlar bilan bilim bazasini yangilab borishi kerakligini taqozo etmoqda. 
O‘rganilayotgan  muammoning  ilmiy  amaliy  ahamiyati  shundan  iboratki,  maktabgacha 
yoshdagi  bolalarni  mashg’ulotlar  jarayoniga  qiziqishlarini  oshirish  va  mavzuni  mustaqil 
o‘zlashtirish samaradorligini va ahamiyatini shakllantirish. 
Informatika  fanini  o‘qitishda  multimedia  tizimi  haqida  tushincha  berish,  multimedia 
vositalaridan foydalanib bilim olishning ahamiyati, uning yaxshi taraflarini aytib o’tish lozim.
25
 
Multimediali o‘rgatuvchi dasturlar matn, grafika, video, tovush va animatsiyalarni o‘zida 
tutadi. ya’ni kompyuterga yozilgan maxsus dasturni ishga tushiradi. Bu dasturlar asosan fanning 
nazariy  bo‘limidan,  amaliy  mashg’ulotlari  va  nazoratlardan  iborat  bo’lishi  mumkin.  Bunday 
dasturlar orqali olingan bilim xotirada ko‘p vaqt saqlanadi va kerak bo‘lganda amalda qo‘llanish 
imkonini beradi. 
Maktabgacha ta’lim muassasalarida multimedia texnologiyasiga asoslangan kompyuterli 
ta’limning  asosiy  maqsadlaridan  birinchisi  bolalarni  maktab  ta’limiga  tayyorlashdan  iboratdir. 
Shuning uchun mashg’ulot shakli, mazmuni, o‘tkazish metodikasi va baholash mezonini ishlab 
chiqish muhim ahamiyatga ega. Ikkinchidan, ba’zi MTMlarda kampyuterlar bilan ta’minlangan 
bo‘lsa-da, ulardan ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanish metodikasi ishlab chiqilmagan. Shuning 
uchun, MTM sharoitida kompyuterdan ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanish metodikasini ishlab 
chiqish  dolzarb  masalalardan  hisoblanadi.  Yuqorida  ta’kidlanganidek,  mashg’ulot  mobaynida 
multimedia  texnologiyasidan  foydalanganda  u  yoki  bu  materialni  o‘rganishda  vaqtni  tejash 
hisobiga ta’lim mazmuni chuqurlashtiriladi va kengaytiriladi.  
Maktabgacha  ta’lim  muassalarida  an’anaviy  usulda  ta’lim-tarbiya  berishning  shakli, 
mazmuni  va  metodi  ko‘pgina  adabiyotlarda  bayon  etilgan.  Jumladan,  ushbu  masalada 
P.Yusupovaning  «Maktabgacha  ta’lim  pedagogikasi»  da  keng  yoritib  berilgan.  P.Yusupova 
ta’lim  shakli  to‘g’risida  shunday  yozadi:  «Ta’lim  shakli  deganda,  ta’lim  beruvchi  pedagog  va 
                                                           
25
 Bola saxsini rivojlantirish dolzarb muammolari T-2008 y maqolalar to‘plami 

---

bolalarning  maxsus  tashkil  etilgan  faoliyati  tushuniladi  va  kun  tartibida  ma’lum  bir  vaqtda 
o‘tkaziladi»
26
. 
Adabiyotlarda,  MTM  ta’lim  metodlari  bo‘yicha  ham  qator  fikrlar  bildirilgan.  Metod  - 
ta’lim  beruvchi  va  ta’lim  oluvchilarning  maqsadli  ta’lim-tarbiya  vazifalarini  hal  etishga 
yo‘naltirilgan o‘zaro bog’liq faoliyatlarning izchil usullar tizimidir.