Nizomiy nomidagi toshkent davlat

2.  Bolalar  nutqini  rivojlantirish  texnologiyasi.  Badiiy  adabiyot  va  xalq  og’zaki 
ijodiyotiga oid asarlar, shu jumladan kichik folklor janrlari (maqollar, matallar, topishmoqlar, tez 
aytishlar, sanoq she’rlar va boshq.) bolalar nutqining ifodaliligini rivojlantirishning eng muhim 
manbalari hisoblanadi. 
Agarda  atrofidagi  kattalar  bolani  beshikdan  boshlab  to‘g’ri  so‘zlashga  o‘rgatsalar,  u 
intellektual  jihatdan  normal  rivojlanadi.  Unda  tasavvur  qilish,  so‘ngra  fikrlash  va  hayol  surish 
qobiliyati  paydo  bo‘ladi.  Har  bir  yosh  bosqichda  bu  qobiliyat  takomillashib  boradi.  Bola 
intellektining  rivojlanishi  bilan  bir  vaqtda  uning  emotsional-iroda  sohasi  ham  takomillashib 
boradi. Nutqni rivojlantirish metodikasi har qanday rivojlanishning umumiy shakllari, tomonlari 
va o‘zaro bog’liqligini aks ettiradigan dialektika qonunlari va toifalariga tayanadi. 
Bolaning taraqqiyot jarayoni faqat o‘yin orqali olib borilmay, balki qo‘llar harakati orqali 
ham  olib  borilishi  mumkin.  Bunga  biz  alohida  ahamiyat  beramiz.  M.Montessori 
pedagogikasining  asosiy  tamoyillaridan  biri-  «Barmoqlar  uchining  harakati  inson  intellektining 
taraqqiyot  qurolidir».  Shu  tamoyil  asosida  bolalar  turli  narsalarning  xususiyatlarini:  masalan 
shakarni,  tuzni,  melni,  unni  suvga  solib  bu  narsalarning  erib  ketishini  bilib  oladilar.  Ular  oyoq 

---

kiyimlarini  krem  bilan  tozalaydilar,  uni  yaltiraguncha  artadilar,  plastmassa  pinsetdan 
foydalanishni  o‘rganadilar,  paxtani  rulondan  ajratib  olish  orqali  barmoqlarini  harakatga 
keltiradilar va mashq qildiradilar, xamir bilan ishlashni, sabzavotlarni kesishni, mahsulotlarning 
xususiyatlarini  va  sifatlarini  to‘g’ri  aytishni  o‘rganadilar.  To‘rlar  yordamida  bola  yormani 
guruchdan ajrata olishni o‘rganadi va uni boshqa idishlarga joylashtiradi. Bu jarayonlar bolaning 
ko‘z  bilan  chamalash,  diqqatni  jamlash,  irodasini  taraqqiy  ettirishga  yordam  beradi.  Agar  bola 
nimanidir to‘kib yuborsa yoki sochib yuborsa, shu yerning o‘zida bolaning o‘zi sochiq bilan yoki 
supurgi va xokandozda uni tozalab olishni bilishi lozim.