Nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
1.  Bola  yoshiga  mos  tasviriy  hikoyalar  tanlash.  Hikoya  –  biror  voqea,  hodisani 
kengaytirib  bayon  qilishdir.  Hikoya  tasviriy  va  syujetli  bo‘lishi  mumkin.  Tasviriy  hikoya  –  bu 
biror predmet yoki voqeaning o‘ziga xos tomonlarini bayon etishdir. 
Masalan,  tarbiyachi  to‘tiqushlar  haqida  mashg’ulot  o‘tkazib,  bolalarga  hikoya  qilib 
berishni topshirishdan oldin to‘tiqushlar haqida savollar beradi:  
-  To‘tiqushning patlari qanaqa rangda? 
-  To‘tiqush  patlari  uning  hamma  yеrida  bir  xil  ko‘rinishdami?  Dumi, 
boshidagi patlari qanday? Qayerida uzunroq, qayerida kaltaroq? 
-  Idishga  suv  solib  qafasga  qo‘yamiz,  qushlar  nima  qiladi,  cho‘miladimi, 
ichadimi? 
-  Qushlar  qanday  uchadi,  bir-birining  patini  nega  cho‘qiydi,  nima  uchun 
shoxdan-shoxga qo‘nadi? 
-  Qafasning ichiga don, tuxum, tvorog, sabzi, olma solamiz. 
To‘tiqushlarimiz ularning qaysi birini xush ko‘rib yeydi? 
Bu savollar vositasida bolalar qushlar bilan ishlashga o‘rganadilar, savollar natijasida va 
kuzatishlar asosida «Men qushlarga don berdim» mavzusida hikoya tuzish topshiriladi. 
So‘ng 5-6 boladan hikoyani so‘zlab berish so‘raladi. 
Zebinisoning hikoyasi hammaning diqqatini tortadi: 
«Dadam menga bozordan ikkita to‘ti sotib olib berdilar. To‘tilar kichkina qafaschada edi. 
Ikkinchi  kuni  ini  bor,  chiroyli,  katta  qafas  olib  keldilar  va  to‘tilarni  unga  qo‘yib  yubordilar. 
To‘tilar  keng  qafasga  kirgandan  so‘ng  sayray  boshladilar,  ham  yayrab  o‘ynay  boshladilar. 
To‘tilarning  pati  yashil,  havorang,  sariq,  kulrang  bo‘lib,  tovlanib  turar  edi.  Ular  bir-birlarining 
patlarini tozalay boshladilar. To‘tilarning patlari bosh qismida kalta, dumida, qanotlarida uzun. 
Kichik-kichik xolchalari ham bor. Xuddi ataylab chizilgandek. 

---

Hikoya  tugagandan  so‘ng  tarbiyachi  hikoyalarni  tahlil  etib,  eng  yaxshi  tasviriy 
lavhalarga, parchalarga  bolalar diqqatini tortadi: masalan, to‘tiqushning  patlari rangini  Dilnoza 
sariq, yashil, kulrang, oq, havorang deb tasvirlaydi. 
To‘tiqushlar nima uchun shoxdan-shoxga qo‘nadi? - degan savolga Dilbar: «To‘tiqushlar 
mitti, jonsarak qushlar, o‘ynashni yaxshi ko‘radi»,  dedi. 
Sarvar esa: «To‘tiqushlar don cho‘qiydi, tuxumni yaxshi ko‘radi, sabzi, olma bersak ham 
yеydi. To‘tilarga meva va sabzavotlar juda foydali»,  deydi. 
Syujetli hikoyada ham biror voqea-hodisa hikoya qilinadi. 
Masalan,  «Bizning  oila»,  «Mening  do‘stlarim»,  «Alla»,  «Do‘kon»,  «Bizning  vrach»,  «Mening 
ko‘cham»,  «Ko‘cha  harakati  qoidalari»,  «Men  kim  bo‘lmoqchiman»,  «Sayrda»,  «Paxta 
terimida»,  «Mehrjon  bayrami»,  «Bizning  qishloq»  kabi  mavzulardagi  hikoyalar  shakl 
jihatidangina  emas,  mazmunan  ham  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Bu  hikoyalarni  tuzishda 
bolalarning nimalarga e’tibor berishi tushuntiriladi. 
 
Hikoya  tuzish  jarayonida  bolalarning  narsalarni  ko‘rib  idrok  etishi,  eslab  hikoya  qilish, 
tasavvur etib hikoya qilish kabi qismlarga bo‘linadi. 
 
Ko‘rgan  narsalarni  idrok  etib  yoki  eslab  hikoya  qilish  aniqmateriallar  asosida  tuziladi. 
Ulardan  tasavvur  etib  hikoya  qilish  –  ijodkorlikni  talab  qiladi.  Bu  hikoyalarning  hammasi  ham 
nutqning bog’liqligi va maqsadga yo‘naltirilganligi bilan muhimdir. 
 
Hikoya qilish usullari xilma-xildir. Jumladan, tarbiyachi tomonidan hikoyaning qisqacha 
namunasi berilishi mumkin. Bunda hikoyaning bir qismi tuziladi yoki o‘yin tarzida bayon etiladi. 
 
So‘ng  bolalarning  o‘zlari  hikoya  tuzadilar.  Masalan,  «Bizning  doktor»  hikoyasi  qanday 
yaratilganligini ko‘rib chiqaylik. 
 
Mashg’ulotning  maqsadi  tibbiy  yordam  ko‘rsatish  namunasida  bemorlarga  g’amxo‘rlik 
tuyg’usini tarbiyalash orqali bolalar nutqini rivojlantirishdan iborat.  
 
Hikoya  o‘yin  jarayonida  o‘yinchoqlar  vositasida  bemorga  tibbiy  yordam  ko‘rsatish, 
«bemor», «tez yordam» xodimlari bilan muloqot asosida tuziladi.