Nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
2-§. Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirishning  
asosiy vazifalari 
Reja: 

---

1. Bolalar nutqini o‘stirish bo‘yicha ishlarni rejalashtirsh. 
2. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalashning mazmuni va metodlari. 
Tayanch  tushunchalar:  sharqona  turmush,  shaxs-oila-mahalla,  rivojlantirish, 
texnoligiya, vazifa, axloqiy tarbiya, tarbiya mazmuni, tarbiya metodi.  
1.  Bolalar  nutqini  o‘stirish  bo‘yicha  ishlarni  rejalashtirsh.  Bolani  har  tomonlama 
rivojlantirish  uning  insoniyat  tajribasi,  bilimlari,  qobiliyati  va  madaniyatining  saqlovchisi 
bo‘lgan  kattalar  bilan  muloqoti  tufayli  insoniyatning  ko‘p  asrlik  tajribasini  o‘zlashtirish 
asosidagina  amalga  oshiriladi.  Bu  tajribani  faqat  insoniy  muloqotning  eng  muhim  vositasi  -  til 
orqaligina  berish  mumkin.  Bolalarga  ona  tilini  o‘rgatish  va  ular  nutqini  rivojlantirishga  doir 
ishlar  maktabgacha  tarbiya  muassasasidagi  ta’lim-tarbiya  ishlari  ichida  alohida  o‘rin  tutadi. 
Ushbu ishning  maqsadi  quyidagilardan iborat:  - bolalarga nutqiy muloqotning  muhim  shakli  – 
og’zaki nutqni adabiy til me’yorlariga muvofiq holda egallashni, to‘liq ko‘rinishda esa tushunish 
va  faol  nutqqa  kirishishni  o‘rgatish.  Nutqni  tushunish.  Bolaga  eng  oddiy,  uning  o‘ziga  tanish 
bo‘lgan maishiy vaziyatlar, jarayonlar va o‘yin vaziyatlarini ochib beruvchi oson tushuniladigan 
so‘zlar va oddiy iboralar zahirasini kengaytirish. 
Uch  oylikdan  boshlab  talaffuz  jihatidan  boy  bo‘lgan  asarlardan  foydalanish  tavsiya 
etiladi. 3 oylikdan boshlab 6 oylikkacha ovoz xirgoyisiga ega bo‘lgan – xalq cholg’u asboblariga 
taqlid  qilinadigan  («taka-tum-bak»,  «dili-bom,  tili-bom»  va  boshq.)  asarlar  foydali.  Ular 
bolaning  ovoz  imkoniyatlarini  rivojlantiradi.  Bolada  chuldirash  paydo  bo‘lishi  bilan  (5-6  oy) 
chuldirashga ohangdosh bo‘lgan, bir necha marta takrorlanadigan va ovoz bilan ifodalanadigan 
bo‘g’inlardan iborat bo‘lgan his-hayajonli qisqa iboralar va aytishuvlardan foydalangan ma’qul.9 
oylikdan boshlab bolaga tanish bo‘lgan, u «o‘rgangan» vaziyatlarga tayangan holda nutqiy taqlid 
va  ovoz  ifodaliligini  rivojlantirish  muhimdir.  12  oylikdan  boshlab  kichkintoyda  kichik  folklor 
janri  asarlari  elementlari  (bekinmachoq  va  h.)  asosida  nutqiy  muloqotga  kirishishga, 
jaranglayotgan  matnga  mos  ravishda  harakatlar  bajarishga  undash  lozim.  Bola  hayotining 
ikkinchi  yili.  Bola  bilan  nutqiy  muloqotni  yo‘lga  qo‘yish  va  uning  lug’atini  boyitish,  o‘z 
harakatlarini 
so‘zlar 
bilan 
birgalikda 
amalga 
oshirish, 
kichkintoyni 
tarbiyachi 
(kattalar)topshirig’iga ko‘ra ayrim oddiy topshiriqlarni (o‘yinchoqni, etiklarni, paltoni keltirish; 
qizil  o‘yinchoqlarini  ko‘rsatish)  bajarishga  undash,  buyumlar,  kiyim-boshlar,  idish-tovoqlar, 
sabzavotlar  va  mevalarning  nomlari  va  ular  bilan  amalga  oshiriladigan  harakatlar  haqidagi 
savollarga  javob  berish  uchun  barcha  tartib  vaziyatlari  va  maishiy  vaziyatlardan  foydalanish 
lozim.