Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

KO'P PREDIKATLI QURILMALAR 

---

 

45

Predikat  va  uning  aktantlarm  munosabatidan  tashkil  topgan  sintaktik  qurilma 

predikativ  ifoda  (PI)  Hisoblanadi.  PI  tarkibidagi  predikatlar  miqdoriga  ko'ra  bir 

predikatli va ko'p predikatli tiplari ajratiladi: faqat bir predikat va uning argumentlari 

munosabatidan  tashkil  topgan  qurilmalar  bir  predikatli  birdan  ortiq  predikat  ishtirok 

etgan qurilmalar ko'p predikatli PI lar sanaladi. 

Ko'p predikatli qurilmalar predikatlarining gapdagi rollari bir xil emas. Agar Pi 

tarkibidagi  har  bir  predikat  predikativlik  belgisiga  ega  bo'lsa  qo'shma  gap,  faqat 

predikatlardan biri predikativlikni aks ettirsa - sodda gap sanaladi. 

Polipredikatli  sodda  gaplarda  bir  predikat  ikkinchi  predikatning  argumenti 

pozitsiyasida  keladi.  Natijada  o'ziga  xos  predikatlar  darajalaniish  vujudga  keladi. 

Predikatlar  darajalanishida  argument  pozitsiyasida  kelgan  predikat  qo'shilma 

predikat,  qo'shilma  predikatdan  iborat  argumentga  ega  bo'lgan  predikat  qo'shuvchi 

predikat  hisoblanadi  .  Shunday  qilib,  polipredikatli  qurilmalarda  qo'shilma  na 

qo'shuvchi predikatlar o'zaro muvofiqlashgan bo'lib, biri ikkinchisini taqozo qiladi. PI 

tarkibida 

qo'shilma 

predikatning 

borligi 

uning 

semantik 

tuzilishini 

murakkablashtiradi.