Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetining shahrisabz filiali yosh fiziologiyasi va gigiyena

 
 
4-MAVZU: ANALIZATORLARNING YOSH XUSUSIYATLARI VA GIGIYENASI 
Reja: 
1.
Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli.
 
2.
Ko‘rish organing yosh hususiyatlari. 
3.
Teri, hid bilish va ta’m bilish organlarining umumiy tuzilishi. 
4.
Eshitish organining yosh xususiyatlari. 
5.
Ko‘rish va eshitish organlarining gigiyenasi. 
10 The Rignt Start to a Healthy Life. Contact : i.stegeman @eurohealthnet.eu, c.costongs @eurohealtnet.eu EuroHealthNet, Rue de la Loi 67 , 1040 Brussels, Belgium, 135-136 betlar mazmun va 
mohiyatidan foydalanildi.
11
The Rignt Start to a Healthy Life. Contact : i.stegeman @eurohealthnet.eu, c.costongs @eurohealtnet.eu EuroHealthNet, Rue de la Loi 67 , 1040 Brussels, Belgium, 130-131 betlar mazmun va 
mohiyatidan foydalanildi.

---

25 
Tayanch tushunchalar: 
Analizator, sklera, rangdor parda, to‘r parda, gavhar, ko‘z akkomodatsiyasi, 
yaqindan va uzoqdan ko‘rish, nog‘ora pardasi, uzangi, sandon, bolg‘acha, evstaxiy nayi, chig‘anoq, yarim 
aylana kanallar. 
Tashqi dunyodan ta’surotlarni qabul kiluvchi organlarga sezgi organlari deb ataladi. Oliy nerv 
faoliyatini o‘rganish mobaynida analizatorlar haqida tasavvurlar vujudga kelgan. I.P.Pavlov ta’limoticha 
analizatorlar uch qismdan: analizatorlarning retseptor qismi-retseptor: O‘tkazuvchi qism; markaziy yoki 
markaziy qismdan tashkil topgan yagona funksional sistemadir. 
Bosh miya yarim sharlari po‘stlog‘ida har bir analizatorning oliy markazi joylashgan bo‘ladi. Pereferik 
qism - ma’lum turdagi ta’sirlovchilarni qabul qiladi. O‘tkazuvchi qism qo‘zg‘alishlarni markaziy nerv 
sistemasiga o‘tkazadi. Retseptorlar turli xil bo‘ladi: fotoretseptorlar, termoretseptorlar, mexanoretseptorlar. 
Analizatorlarga: 1.Teri analizatorlari. 2.Xid bilish analizatorlari. 3.Eshitish analizatora 4.Ko‘rish 
analizatori. 5.Maza bilish analizatori. Har bir organ ma’lum ta’sirotni qabul qiladi. 
Korti a'zosi besh qator bo'lib joylashgan tukli hujayralardan tuzilgan. Bu a'zoning har bir qatori 60-70 
ta tukli retseptor hujayralardan iborat. Hujayralarning tuklari turli uzunlikda bo'lib, eng kalta tukligi (130-135 
mkm) hujayra chig'anog'ining asosida (lamina basilaris) joylashgan. Chig'anoq asosida chig'anoq yo'liga 
ko'tarilgan sari hujayralarning tuklari asta-sekin uzunlashadi. Eng uzun tukli (230-234 mkm) retseptor 
hujayralar chig'anoq yo'lining uchidajoylashgan. Ularning ustki tomonida tomsimon plastinka (membrana 
tectoris) bo'ladi. Uning bir uchi tukli hujayralar ustida, erkin ikkinchi uchi chig'anoqning asosiy 
membranasiga birikib joylashgan
12
.