Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
304 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
таълим учун қулай шарт-шароитлар яратиш учун масъулияти, ўқувчилар учун соғлом 
гигиена шароитини яратиш ва бошқалар талаб этилади. Давлат таълим сиёсатида мактаб 
директорига муассаса молия-хўжалик фаолиятини бошқариш билан боғлиқ жиддий 
вазифаларни қўяди. 
Ижтимоий кузатишлар шу кўрсатадики, таълим хизматлари бозорида таълим 
берувчи ташкилотнинг рақобатбардошлигини таъминлаш зарурияти ўз соҳасининг самарали 
бошқарувчиси бўлган менежерларни назарда тутади.
Умумий ўрта таълим мактаб раҳбарининг фаолиятини ўрганиш шуни кўрсатадики, 
менежерлар иқтисодиёт асосларини, таълим муассасасининг молиявий-хўжалик фаолиятини 
ташкил этиш йўлларини; фуқаролик, маъмурий, меҳнат, бюджет, солиқ қонунчилигини; 
молиявий ва моддий ресурсларнинг қўшимча манбаларини жалб қила олишни билиши 
керак[3]. Таълим тизимини модернизациялаш шароитида таълим ташкилотлари 
раҳбарларининг касбий компетентлигининг замон эҳтиёжларига мос келиши муҳим 
ҳисобланади. Шу муносабат билан малака ошириш тизимига қўйиладиган талаблар ортиб 
бормоқдаки, бу долзарб муаммолар даражасига таълим хизматларини кўрсатишда асосий 
ўрин тутади. У ўз касбий фаолиятида мактаб директори ташкилий, молиявий ва маркетинг 
вазифаларининг ўзаро боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда қарорлар қабул қилиши ва 
иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ ҳаракат қилиши учун етарли даражадаги иқтисодий 
билим ва кўникмаларни шаклланган бўлиши керак.
Мактаб директори компетентлигини шакллантиришнинг энг муҳим таркибий 
қисмларидан бири бу бошқарув аппаратининг ходимларига нисбатан янги, ўзига хос 
талабларни тушунишдир, бу эса таълимдаги янгиланиш шароитида таълим хизматлари 
бозорида ўзгариб туради. Ҳозирги босқичда умумий ўрта таълим мактабларига молиявий-
иқтисодий мустақиллик, истеъмолчининг эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда таълим 
дастурларини тузишга эркинлик берилаяпти, бу ўз ўрнида менежер томонидан самарали 
бошқариш учун иқтисодий билимларни эгаллашни назарда тутади [5].
Мактаб директори касбий фаолиятининг иқтисодий жиҳатини назарий таҳлил қилиб 
чиққандан сўнг янги касбий сифатни аниқлаш ва иқтисодий компетентлик сифатида 
белгилаш мумкин. 
Сўнгги йилларда турли давлатларда олимлар ўз асарларида мактаб директорининг 
иқтисодий компетентликни шакллантириш масаласига бир неча бор мурожаат қилдилар. 
Масалан: Л. Н. Фалевич "иқтисодий компетентлик" тушунчасини "маҳорат даражаси", А. Р. 
Таиров ва И. Г. Кинигзбаева-"шахснинг ажралмас мулки", Т. В. Филипповская - "шахснинг 
ҳақиқий ҳаётий вазиятларда юзага келадиган муаммоларни ва одатда иқтисодий 
муаммоларни ҳал қилишга имкон берувчи иқтисодий фаолиятга қаратилган билим, 
кўникмалар” каби фикрларни билдирган. 
Мактаб директорининг иқтисодий компетентлигини Е. А. Варакина қуйидагича 
таърифлайди, билимлилик, фаолиятли, шахсий компонентлар, ўз-ўзини ривожлантиришни 
таъминловчи мотивацион ва шахсий компонентлардан иборат. Бу уч турдаги компетентлик 
раҳбарнинг бошқариш қобилиятини шакллантириб маркетинг, бизнес ва иқтисодий ва 
ҳуқуқий, иқтисодий билим ва кўникмалар мажмуини интеграция қайси, менежерни касбий 
вазифаларни юқори даражадаги муваффақият билан ҳал этишни таъминлашида кўринади. 
Маркетинг билимларига эга бўлиш таълим ташкилот рақобат муҳитида таълим хизматлари 
бозорида ўз ўрнини эгаллаш ва таълим жараёнини самарали ташкил этишни кўзлаган 
миссиясини шакллантириш имконини беради; тадбиркорлик фаолияти тўғри ва тўла ташқи 
атроф-муҳит ва ички салоҳияти омиллар таҳлил қилиш раҳбарининг қобилияти, таълим 
хизматлари соҳасида фаолият самарадорлигини белгилаб беради; иқтисодий ва ҳуқуқий 
ваколатлари самарали хавф ҳолда молиявий ресурслардан фойдаланиш учун бош ёрдам 
беради. Иқтисодий компетенция барча таркибий компонентларнинг ўзаро бирлигида кўриб 
чиқилади[4]. Раҳбарлар малакасини ошириш тизимида иқтисодий компетентликни 

---