|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
103
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
tarzda psixologik-pedagogik jihatdan chuqurroq o‘rganib, quyidagi psixodiagnostik ishlarni amalga
oshiradilar:Shaxsda mavjud bo‘lgan barcha psixik jarayonlarning yosh davri taraqqiyot mezonlariga
muvofiqligini aniqlash maqsadida psixologik tekshiruvdan o‘tkazadi.
Bunda u shaxsning kamolot darajasini belgilash hamda kasbga yaroqlilik darajasini tashxis
qilish bilan birga shaxs hissiyotlari, irodaviy sifatlari, his-tuyg‘ulari, o‘z-o‘zini boshqarish
imkoniyati va aqliy salohiyat darajalarini ham tekshirib boradi.Shaxsning o‘zi yuritayotgan faoliyati
davomida egallashi lozim bo‘lgan ko‘nikma va malakalarida uchraydigan kamchiliklar, xulq-
atvorida yuzaga keladigan nuqsonlar, shuningdek, aqliy taraqqiyot va psixik rivojlanishidagi
buzilishlarni ham aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shaxsning shaxslararo munosabatlar
doirasidagi faoliyatini o‘rganadi.Barcha sohalardagi psixologik hizmat tizimining ilmiy va amaliy
vazifalari har xil mamlakatlarda turlicha joriy etilmokda. Bizning Respublikamizda psixologik
hizmat tizimi, asosan, umumiy o‘rta ta’lim maktablarida joriy etilgan bo‘lib, bunda dastlabki
eksperimental tadqiqotlar o‘ziga xos usulda amalga oshirilmokda. Ma’lumki, har bir shaxs qiziqishi,
layoqati va iqtidorini, individual imkoniyatlari va boshqa bir qator shaxsiy sifatlarini batafsil
o‘rganmay va tahlil qilmay turib mazkur shaxs kelajagini pedagogik jihatdan to‘g‘ri baholab
bo‘lmaydi. Ana shu nuqtai nazardan ham ular faolligini ta’minlashda bugungi kunda psixologik
hizmat tizimi tomonidan bartaraf kilinishi lozim bo‘lgan muammolar mavjud.Psixodiagnostika
xususiy jihatdan quyidagi vazifalarni amalga oshiradi[1,98]:
— bolani tug‘ilgandan boshlab maktab-ta’lim jarayonidagi yosh davrlarini psixologik
taraqqiyot dinamikasini o‘rganadi (bilish jarayonlarini, intellektual qobiliyatlarini, shaxs sifatlarini
hamda shaxslararo munosabatlarini). Bunda har bir bolaga maxsus psixodiagnostik tarqatma material
to‘ldiriladi va uning rivojlanish ko‘rsatkichlari har oyda yoki yilda qayd qilinib boriladi;
— har bir bolani psixik va xulqiy rivojlanishidagi individual qobiliyatlarini tekshirish, uning
o‘rtacha standart me’yorlardan chetlashishlari, ya’ni ijobiy (rivojlanishda oldindami) yoki salbiy
(rivojlanishdagi qoloqligi) tomonlarini aniqlash;
— bolani ta’lim va tarbiya jarayonidagi yutuqlarini aniqlash maqsadida psixologik xizmat
ko‘rsatish va uning natijasida amaliy tavsiyalar ishlab chiqish;
— o‘z vaktida bolani yanada rivojlantirish maqsadida uning iqtidorini, layoqatini va
individual qobiliyatlarini xamda qiziqishlarini tashxislash hamda ilmiy asoslangan psixologik
maslahat va proforiyentatsiya ishlarini olib borish;
— ota-onalarga, o‘qituvchilarga zarur bo‘lgan bolaning mazkur psixologik holati haqida har
tomonlama ma’lumotlar to‘planib, bolaga mos ravishda ta’lim va tarbiya metodlarini tanlash.
Psixologik diagnostikasi va psixologik korreksiyaning mazkur yo‘nalishi, psixologdan inson
shaxsi va individualligini tarkib toptirish jarayoniga faol ta’sir ko‘rsatishni taqazo qiladi. Xalk
ta’limi sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan psixologning vazifasi muayyan qoida, mezonga asoslanib,
o‘z faoliyatini tashkil qilib, yosh davr xususiyatlariga binoan bolalar, o‘quvchilar, talabalar
psixikasini rivojlantirishi, shaxsning shakllanishi qonuniyatlarini amaliyotga tadbiq etish.
O‘qituvchilar jamoasiga o‘quvchilar, bolalar va talabalar ta’lim-tarbiyasini individuallashtirishda
yordam berish, ularning qobiliyati, maylining darajasiga qarab o‘qituvchilarga korreksion tuzatish
ishlarini amalga oshirishda ko‘rsatmalar berish, oshirishda ko‘rsatmalar berish, korreksion ishda
alohida ahamiyat kasb etadigan narsa bu bolalar, talabalar, o‘quvchilar o‘sishida, rivojlanishida
orqada qolish, unda xulkning buzilishi, ta’limida o‘zlashtirishning yomonlashuvi hisoblanadi.
Psixologik-pedagogik diagnostika bugungi kunda maktabgaacha ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim
va turli tipdagi o‘quv bilim yurtlari psixologlari va pedagoglari oldida turgan muhim vazifalar,
ularning real ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda shakllanmoqda va rivojlanmoqda.Psixologik-
pedagogik diagnostikaning rivojlanib kelayotgan fan tarmog‘i ekanligini, uning amaliy va
dolzarbligi bilan bir vaqtda bu sohaning aniq chegaralari, boshqa fanlardan farqi va o‘ziga xos
xususiyatlari hozircha to‘liq tarkib topmaganligini ko‘rsatib o‘tish lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Баташев А., Алексеева И., Майорова Е. Диагностика профессионально важних
Do'stlaringiz bilan baham: |
