Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

Ключевые слова: метод, ИКТ, материально-технические ресурсы, проблемы, программа, 
текстовый редактор.
Annotation: The article describes the main tasks and the use of information and 
communication technologies is a topical issue in modern education. The article is aimed at 
developing the skills of physics teachers in the practical implementation of information and 
communication technologies. 
Keywords: Method, ICT, material and technical resources, issues, program, text editor. 
Ўқитишнинг кўргазмали оғзаки баён этиш методлари ўқитувчининг нутқи билан ўқув 
жараёнида кўргазмалиликнинг турли воситаларидан фойдаланиб дарс ўтишни кўзда тутади. 
Ўқитиш методлари дидактик воситаларга маълум талаблар қўяди. Масалан, намойиш 
қилинадиган эксперимент ва натурал объектлар моддаларнинг физик хоссаларини
ўрганишга катта ёрдам беради.
Мавзу бўйича комплекс жиҳозлашни амалга ошириш дидактик бирликнинг 
кўринишини ифода этади. Унинг моҳияти шундан иборатки, ўқитишнинг турли 
масалаларини ҳал қилиш учун бир дарснинг ўзида кўп вазифаларни бажарувчи ва бир-
бирини тўлдирувчи турли кўргазмали воситалар ишлатилади. Масалан, намойиш 
қилинадиган асбоб жуда кичик бўлса ва узоқдан ёмон кўринса, ўқитувчи асбобнинг 
қурилмасини доскага чизиб кўрсатиши ёки магнит аппликацияси ёрдамида тайёрланган 
чизмани кўрсатиши мумкин. Мураккаб жараёнларни тушунтиришда жараёнларнинг динамик 

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
639 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
моделини мультипликация қилиб, компьютер ва видиоглаз ёрдамида катта экранда намойиш 
қилиб кўрсатилади. 
Кўргазма воситаларини ўқитувчининг сўзи билан тушунтирилишига катта эътибор 
қаратилиши керак. Ўқитувчининг шарҳисиз кўрсатилган тажриба фақат фойдали бўлмасдан 
зарар келтириши ҳам мумкин. Демонстрацион экспериментдан ташқари, ўқитувчи ихтиёрида 
кўргазмалиликнинг жуда кўп воситалари бўлиб, улардан фойдаланинш дарснинг 
самарадориги ва сифатини оширади. Уларга синф доскаси, макетлар, магнит воситалари, 
экран қўлланмалари, мавзуга тегишли турли хил плакатлар ва бошқалар киради. Улар 
физикавий эксперимент билан биргаликда ёки алоҳида ўқитувчининг изоҳи, тушунтириши 
билан қўлланилиши мумкин. 
Доскага ёзишни аввалдан режалаштириш керак. Доскадаги ёзувларни шундай кетма-
кетликда ёзиш керакки, унда дарсга тегишли бошқа материаллар ўз аксини топиши ва дарс 
охиригача сақланиши керак. Бундай ҳолатда ўқувчилар тушунмай қолган жойларини 
ўқитувчи қайта тушунтириш имкониятига эга бўлади. Ўқитувчи ўқувчиларнинг доскага 
ёзишларни ҳам назорат қилиши керак. Уларнинг ёзуви ҳам тиниқ, ҳам тартибли бўлиши 
талаб этилади. Физикавий формулаларни келтириб чиқариш тартибли ва тўлиқ доскага ёзиб 
бориш керак бўлган ҳолда доскадан фойдаланиш бошқа кўргазма воситалардан афзал 
ҳисобланади. Дарсда тоза доскадан фойдаланиш керак. 
Турли дидактик мақсадларда қўлланиладиган диаграммалар, физик жараёнларни, 
ҳодисаларни ифодаловчи плакатлар, кристал панжаралар моделлари, жадваллар ва 
плакатларнинг афзаллиги шундан иборатки, уларни ҳамма вақт ўқувчиларга қўрсатиш 
мумкин. Улардан дарснинг ҳар қандай дидактик босқичида, яъни материални ўрганишда, 
дарсни мустаҳкамлашда, билимларни назорат қилишда фойдаланиш мумкин. 
Кейинги вақтларда кўргазмалиликнинг муҳим воситалари бўлган экран қўлланмалари 
фаол ишлатилмоқда. Улар компьютер, видеопроектор, электрон доска, интерактив доска - 
техник воситаларни намойиш қилиш учун ишлатилади. Техник воситалари ўз-ўзича ўқитиш 
хоссаларига эга бўлмайди, лекин уларсиз экран қўлланмаларини ишлатиб бўлмайди. Экран 
қўлланмалари билан жараёнларни тасвирларини кўришлари натижасида ўқувчиларнинг 
билимларни ўзлаштирилиши ошади.
Ўқув дарслари компьютерлар билан таъминланганлиги учун ўқитишда компьютер 
дарсларидан фойдаланиш дарс унумдорлигининг ошишида муҳим воситага айланмоқда. 
Кўргазмали-амалий сўзлаб бериш методи асосида ўқувчиларнинг амалий фаолияти 
ётади. Уларни ўқитувчининг жонли сўзисиз амалга ошириб бўлмайди. Ўқувчиларнинг 
амалий фаолияти уларнинг мустақил ишлашларида юзага чиқади.