Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti


ul-haqiqat”  (majoz  haqiqatning  ko’prigidir)



Download 2,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet167/290
Sana03.01.2022
Hajmi2,63 Mb.
#280020
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   290
Bog'liq
Milliy ma naviyat bosqichlari (M.Imomnazarov)

ul-haqiqat”  (majoz  haqiqatning  ko’prigidir)  degan  mashhur  hadislariga  tamomila  muvofiq 
kelmoqda.  Alisher  Navoiy  “Xazoin  ul-maoniy”ning  oxirgi  devoni  “Favoid  ul-kibar”da  ushbu 
yondoshuvni to’liq quvvatlab maxsus qit’a bitadi: 
Ko’rmasa husni majozi ichra juz Haq sun’ini, 
Oshiqekim bo’lsa ishq atvori ichra pokboz. 
Zohido, bu ishqdin man’ aylama oshiqnikim, 
Gar sen idrok aylasang, ayni Haqiqatdir majoz.
68
 
Ammo “majoziy ishq”ni insonlarning bir-biriga muhabbati deb tushunilsa, voqelikka bu 
masalani  tatbiq  etganda  bir  murakkablik  vujudga  kelardi.  Ya’ni  insoniy  muhabbat  hayotda 
doimo  beg’araz  bo’lavermasligi  ma’lum  bo’lib,  bu  endi  oshiqning  ma’naviy  saviyasi  bilan 
bog’liq  edi.  Alisher  Navoiy  ijodiy  yo’lining  nazariy  xulosasi  bo’lmish  “Mahbub  ul-qulub” 
risolasining ikkinchi qismidagi “Ishq zikrida” atalmish 10-bobida ushbu muammoni mukammal 
hal qilib berdi. Unda adib ishqni  uch qismga ajratadi va ularga shunday ta’riflar beradi: 
“Avvalg’i qism avom ishqidurki, avomunnos orasida bu mashhur va shoedurkim, derlar: 
“Falon  falong’a  oshiq  bo’lubtur”.  Va  bu  nav’  kishi  har  nav’  kishig’a  bo’lsa  bo’lur,  shag’ab  va 
iztiroblaricha  lazzati  jismoniy  va  shahvati  nafsoniy  emas  va  bu  qismning  biyikrak  martabasi 
shar’iy nikohdurkim, bari xaloyiqqa sunnatdur va muboh. Va pastroq martabasida parishonliq va 
mushavvashliqlar  va  besomonliq  va  noxushliqlareki  zikri  tarki  adabdur  va  bayoni  behijobliqqa 
sabab.”
69
 
(Qisqartirilgan  nasriy  bayoni:  “Birinchi  qism  oddiy  odamlar  (avom)  ishqi  bo’lib,  xalq 
orasida  mashhur  va  keng  tarqalgandir...  Bu  ishq  jismoniy  lazzat  va  shahvoniy  nafs  bilan 
chegaralanadiki,  oliy  martabasi  -  sha’riy  nikohdir...  Quyiroq  martabasida  janjal,  tashvishlar, 
ko’ngilsizlik  va  sharmandaliklar  ko’rinadiki,  bu  haqda  so’zlash  -  odobsizlik,  bayon  etish 
hayosizlikdir”).
70
 
“Ikkinchi  qism  xavos  ishqidurkim,  xavos  ul  ishqqa  mansubdurlar.  Ul  pok  ko’zni  pok 
nazar  bila  pok  yuzga  solmoqdur  va  pok  ko’ngil  ul  pok  yuz  oshubidin  qo’zg’almoq  va  bu  pok 
mazhar vositasi bila oshiqi pokboz mahbubi haqiqiy jamolidin bahra olmoq”.
71
 ("Ikkinchi qism - 
alohida  fazilat  egalariga  xos  ishq  bo’lib,  bu  xos  ishqqa  mansub  shaxslar  pok  ko’zni  pok  niyat 
bilan pok yuzga soladilar va pok ko’ngil u pok yuzning shavq-zavqi bilan beqaror bo’ladi. Va bu 
pok yuz vositasi bilan pok oshiq haqiqiy mahbubning jamolidan bahra oladi”).
72
 
 "Uchinchi qism  siddiqlar ishqidurkim, Oliy  haqiqatning tajallisi (nurlanishi)  jamolig’a 
uning  (moddiy  olam  mavjudotlari  qiyofasidagi)  ko’rinishidan  tashqari,  bevosita  maftun 
bo’lganlar  va  o’zlarini  shu  yo’lga  taslim  etganlar  va  ushbu  (oliy  haqiqat  jamolini  bevosita) 
ko’rishga  intilish  behushligida  idrok  qilish  qobiliyati  ulardan  begona  bo’lgan.  Ularni  (Oliy 
haqiqatni  bevosita)  ko’rish  (istagi)  butkul  g’arq  etgan  va  ular  g’arq  bo’lishdan  o’tib,  halok 
bo’lish darajasiga etganlar"...
73
 "Agar hodisalar bo’roni osmon gulshanining bir qabatini uchirib 
ketsa - ular  bexabar  va agar  yulduzlar gulbargini  har tomonga sovursa,  bularga ta’sir qilmaydi. 
                                         
67
 Amir Xusravi Dehlavi. Duvalrony va Xizrxon. Dushanbe-«Donish»-1975, s. 224 
68
 Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to’plami. 6-j. T. 1990, s. 512-513  
69
 Alisher Navoiy. Asarlar. 13-jild. T., 1966 s.42 
70
 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub, T., 1983, s.51-52 
71
 Alisher Navoiy. Asarlar 13-j., s.42. 
72
 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub, s.52 
73
 Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to’plami., 14-j. T., 1998, s.70 
www.ziyouz.com kutubxonasi


 
124 
Ularning  hislari  Haq  jamolini  ko’rish  tashvishi  bilan  ishdan  chiqqan,  shavq-zavqlari  esa,  unga 
bo’lgan ishq hujumlari ostida yo’qolib bitgan..."
74
 

Download 2,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish