Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti «tabiyot fanlari» fakulteti

3.2 Tajriba sinov natijalari. 

    Bitiruv  malakaviy  ishi  maqsad  va  vazifalaridan  kelib  chiqqan  holda  dars 

jarayonining samaradorligini oshiruvchi quyidagi amaliy tamoyillar aniqlandi va 

joriy qilindi.  

1.  Sanoat  tarmoqlari  va  iqtisodiy  geografik  tushunchalarni  shakllantirishga 

doir  metodlar  o‟rganildi  va  ilmiy  tahlil  qilindi.  Umumta‟lim  maktab  muassasi 

o‟quvchilarida  O‟zbekiston  iqtisodiy-ijtimoiy  geografiyasi  faniga  oid  iqtisodiy 

geografik  bilimlarni  shakllantirish  pedagogik  muammo  ekanligi  nazariy  va 

amaliy jihatdan asoslandi. 

2.   O‟quvchilarda  iqtisodiy  georafik  tushunchalarni  shakllantirishning 

pedagogik  jihatlari o‟rganildi. 

3.  “O‟zbekiston  iqtisodiy-ijtimoiy  geografiyasi”  fani  tarkibidagi  sanoat 

tarmoqlari,  iqtisodiy  geografik  tushunchalarni  o‟quvchilarda  shakllantirish 

mazmunini ishlab chiqilib, shakl va usullari aniqlandi. 

4.  “O‟zbekiston  iqtisodiy-ijtimoiy  geografiyasi”  fanining  “O‟zbekiston 

sanoati” tarmoqlari majmui boyicha iqtisodiy geografik bilim va tushunchalarni 

shakllantirishning  ilmiy-metodik  asoslarini  milliy,  umuminsoniy  va  ekologik 

ta‟lim-tarbiya uyg‟unligini shakllantiruvchi samarali usullar ishlab chiqildi.  

5.  “O‟zbekiston 

iqtisodiy-ijtimoiy 

geografiyasi” 

fanini 

o‟qitishda 

o‟quvchilarning  mustaqil  fikrlash  ko‟nikmasini  rivojlantiruvchi  turli  metodik 

ishlanmalar ishlab chiqildi va tajriba-sinovdan o‟tkazildi. 

Bundan  tashqari,  psixologik  jihatdan  darsning  yengil  va  samarali  olib 

borilishiga  erishish  mumkinligini  aniqlandi.  Geografik  о‘yin  yuzasidan 

sо‘rovnoma  о‘tkazilgan  48  о‘quvchidan:  33%i  baholarni  yuqori  kо‘tarish 

imkoniyati  sifatida;  40  %i  о‘z-о‘zini  namoyon  qilish  imkoniyati  sifatida;  15  %i 

maktab dasturi doirasidagi qiziqishlarini qondirish yо‘li sifatida, 12 %i mustaqil 

harakatlanish  imkoniyati  sifatida  ta’riflaganlar.  Bir  qator  о‘quvchi  va 

о‘qituvchilarni  darsning  noan’anaviy  usuli,  geografiya  xonasining  noan’anaviy 

jihozlanishi va qо‘shimcha geografik bilimlar manbai bо‘lgan geografik о‘yinlar 

---

59 

 

о‘ziga  jalb  qildi.  Ayniqsa,  rolli  о‘yinlar  о‘quvchining  о‘qituvchi  bilan  dars  va 

darsdan  tashqari  ham  mualliflikda  bо‘lish  imkoniyatini  berdi.  Ushbu  tajriba 

birgina  dars  jarayonida  qо‘llangan  о‘yin  yoki  uning  elementi  о‘quvchilar 

faolligini,  ularning  fikrlash  darajasini  oshira  olmasligini  va  albatta,  bu  usullarni 

muntazam  ravishda  turli  mavzularda  qо‘llansagina  samarasi  yuzaga  chiqishini 

isbotlaydi.  Tajribalar  yana  shuni  ko`rsatdiki,  darslik  matnidagi  illyustratsiyalar  

bilan  ishlashda  o`quvchilar  dastlabki  paytlarida  birmuncha  qiynaldilar. 

Darslarda  ular  bilan  izchil  va  muntazam  ishlash  yaхshi  natijalar  bеrdi.  Ayniqsa  

o`quvchilarni  darslik  matni  bo`yicha  qo`shimcha  illyustratsiyalar  tuzishga, 

mavjudlarini  qiyoslay  оlishga  o`rgatish  mavzuning  to`laqоnli  egallanishiga 

yordam  bеrdi.  Bu  ularda  darslik  bilan  ishlash  ko`nikmalarini  shakllantirish 

muhim  оmil  hisоblandi.  Yuqoridagi  fikrlardan  kelib  chiqqan  holda  tajriba 

amaliyot  jarayonida  “O’zbekiston  iqtisodiy-ijtimoiy  geografiyasi”  fanini 

o’qitishning  faol  innovatsion  metodlari;  sanoatning  barcha  tarmoqlarining 

rivojlanishi  darajasining  mamlakat  iqtisodiy  rivojlanishidagi  ahamiyatini; 

geografik  ob’ektlarning  joylashishi  va  ahamiyati;  geografik  tushunchalarning 

ta’rifi,  ularning  faoliyati,  ishlab  chiqarish  manba’lari;  soda  va  murakkab 

tushunchalar;  ishchi  daftarni  yaratish;  o’qituvchining  yangi  mavzuni  bayon 

qilishi, darsga tayyorgarlik ko’rishi; “O’zbekiston iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi” 

fanidan  mustaqil  ishlar,  ularning  turlari  va  ularga  qoyiladigan  talablarni  o’z 

ichiga oluvchi o’quv-uslubiy qo’llanma joriy qilindi.