Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi

Olinishi. Kislorodni birinchi bo‘lib, bir-birlaridan bexabar holda, Sheele va Pristlilar olishga muvaffaq bo‘lishganlar. Sheele birinchi marta selitrani termik parchalab kislorod olgan. Pristli esa pirolyuzitga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirib kislorod olishga erishgan. Kislorod labaratoriyada bertolle tuzini KClO₃ni, KMnO₄ni va nitratlarni qizdirish yo‘li bilan olinadi. Bundan tashqari, labaratoriya sharoitida suvni, ishqorlarni elektroliz qilib ham kislorod olinadi.
2KMnO₄ K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂
2KClO₃ 2KCl + 3O₂
2KNO₃ 2KNO₂ + O₂
Bundan tashqari, labaratoriya sharoitida suvni, ishqorlar va kislorodli kislotalar tuzlarning eritmalarini elektroliz qilib kislorod olinadi. Texnikada kislorod suyuq havoni rektifikat-siyalab va suvni elektroliz qilish usuli bilan olinadi. Havoni rektifikatsiyalashda yuqori bosim ostida havo juda past temperaturada suyultiriladi. Shunda havo tarkibidagi har bir gaz suyuq holda o‘tadi. Kislorod - 183˚C da suyuladi va ajratib olinadi.
Suyuq havoni haydash
Hozirgi vaqtda kislorod sanoatda havodan olinadi. Kriyogen rektifikatsiya kislorod ishlab chiqarishning asosiy sanoat usuli hisoblanadi . Membrana texnologiyasi asosida ishlaydigan kislorod zavodlari ham tanilgan va sanoatda muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda . Laboratoriyalarda taxminan 15 MPa bosim ostida po‘lat silindrlarda etkazib beriladigan sanoat kislorodi ishlatiladi.
Oksidlovchilarning parchalash bilan
KMnO ₄ kaliy permanganatini isitish orqali oz miqdordagi kislorodni olish mumkin :
2KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂↑
Marganets (IV) oksidi ishtirokida vodorod peroksid H₂O₂ ning katalitik parchalanish reaktsiyasi ham qo‘llaniladi: