Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti q


Uchinchi  guruh  bolalarida



Download 1,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/60
Sana14.03.2021
Hajmi1,57 Mb.
#61549
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   60
Bog'liq
nutqi toliq rivojlanmagan bolalarning yozma nutqga tayyorgarligini aniqlash va shakllantirish yollari (1)

Uchinchi  guruh  bolalarida  klinik  jihatdan  motor  alaliya  kabi 
belgilanuvchi,  birmuncha  о‘ziga  xos  va  turg‘un  nutq  rivojlanmaganligi 
kuzatiladi.  Bir  qator  xorijiy  mualliflar  terminologiyasi  bо‘yicha  nutq 
patologiyasining bu shakli «rivojlanish afaziyasi» yoki «tug‘ma afaziya» singari 
nomlanadi.  Bu  termin  kattalardagi  motor  afaziyaga  anologik  holda  vujudga 
kelgan.  «Kattalardagi  motor  afaziya  singari,  bolalardagi  nutq patologiyasining 
bunday shaklida ham bosh miya pо‘stloq nutqiy zonalarining zararlanishi yoki 
rivojlanmaganligi  kuzatiladi  va  bunda  birinchi  navbatda  broka  zonasi 
zararlanadi»- bu taxminga asoslanib mualliflar yuqoridagi terminni kiritganlar. 
Kattalardagi  afaziyadan  farqli  ravishda, alaliyada  bosh  miya  nutq  zonalarining 
erta zararlanishi (nutqkacha bо‘lgan davrda) natijasida nutq rivojlanmay koladi. 
Adabiyotlarda  motor  alaliyada  miyaning  о‘choqli  jarohatlari  muammosi  keng 
muhokama qilingan. 
Motor  alaliyada  murakkab  dizontogenetik-ensofalopatik  buzilishlar 
kuzatiladi. Quyidagilar motor alaliyaning harakterli belgilari xisoblanadi: barcha 
nutq komponentlarining shakllanishi - fonematik, leksik, sintaktik, morfologik, 
nutq  faoliyatining  barcha  kо‘rinishlari  va  barcha  og‘zaki  hamda  yozma  nutq 
shakllari rivojlanmagan bо‘ladi.  
Sо‘nggi  tatqiqotlarning  kо‘rsatishicha,  motor  alaliyali  bolalarda  odatda 
artikulyator  imkoniyatlar  yetarli  bо‘ladi:  nutqiy  bо‘lmagan  artikulyatsiyani 
bajara  oladilar,  bundan  tashqari  hattoki  kо‘pgina  tovushlarni  alohida  va 
bо‘g‘inlarda  talaffuz  qiladilar.  Biroq  motor  alaliyali  bolalarning  farqli 
xususiyatlaridan  biri  shuki,  ular  bu  imkoniyatlarini  sо‘zlarni  talaffuz  qilishda 
amalga oshira olmaydilar. Shu sababli motor alaliya uchun sо‘zlarning bо‘g‘in 
tuzilishi 
shakllanmaganligi, 
hatto 
yaxshi 
tanish 
bо‘lgan 
sо‘zlarni 
faollashtirishdagi  qiyinchiliklar  harakterli  belgilardan  biri  hisoblanadi. 


40 
Yetarlicha  boy  passiv  lug‘atga  ega  holda,  bolalar  predmetlarni,  rasmlarni 
nomlashga,  alohida  sо‘zlarni  logoped  ortidan  takrorlashga  (ayniqsa,  murakkab 
bо‘g‘inli  sо‘zlarni)  qiynaladilar.  Sо‘zlarning  bо‘g‘in  tarkibi  asosan  tovush  va 
bо‘g‘inlarni  tushirib  qoldirish,  о‘rnini  almashtirish,  boshqa  bо‘g‘inlar  yoki 
tovushlar  bilan  almashtirish  hisobiga  buziladi,  kattalar  afaziyasini  eslatuvchi 
holat yuzaga keladi. Literal (harfli), verbal (sо‘zli) parafaziyalar (almashtirishlar) 
kuzatiladi. Bu almashtirishlarning harakterli belgisi, ular turli xil bо‘lib, turg‘un 
emasdirlar. 
Motor  alaliyali  bolalar  uchun  xaddan  tashkari  past  nutqiy  faollik  xosdir. 
Bunda  bola  intellekti  qanchalik  yuqori darajada bо‘lsa va о‘z  nutqiga tanqidiy 
qarash kuchli bо‘lsa, u holda atrofdagilar bilan mimika va imo-ishora yordamida 
muloqot  qilishning  ikkilamchi  kompensator  shakli  ham  shunchalik  yaqqolroq 
ifodalangan bо‘ladi. 
Pedagogik-psixologik  tasnifga  kо‘ra  nutqning  tо‘liq  rivojlanmaganligini 
R.Ye.Levina  uch  daraja  bilan  belgilaydi:  nutqiy  aloqa  vositalarining  umuman 
yо‘q  bо‘lishidan  to  fonetik-fonematik  va  leksik-grammatik  jihatdan 
rivojlanmaganlik elementlariga ega bо‘lgan mukammal nutq buzilishigacha. 

Download 1,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   60




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish