Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

Tayanch so’z va iboralar:
 antik davr, o’rta asr, buyuk geografik ishlar, ilmiy 
geografik ishlar, darslik, o’quv qo’llanma, kartografik qo’llanma, Gyubner, 
M.V.Lomonosov X.CHebotarev, K.D. Ushinskiy, D.D.Semenov,D.N. Anuchin, 
Oberlender.
 
 
TALABALARNING O’ZLASHTIRGAN BILIMLARINI NAZORAT 
QILISH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1. Birinchi “Geografiya” kitobini qachon va kim tomonidan yaratgan? 
2. Qadimgi davlatlarda qaysi olimlar geografiya fanini va o’qitish metodikasini 
rivojlantirishga katta hissa qo’shgan? 
3. O’rta asrlarda geografiyani va o’qitish metodikasini rivojlanishiga katta hissa 
qo’shgan olimlarni aniqlang va ularning qilgan ishlari haqida o’rtoqlaringiz bilan 
suhbatlashing. 

---

18 
4. Ilmiy geografik tadqiqotlar davrida o’qitish metodikasi bo’yicha qanday 
darsliklar yaratilgan? 
5. Oberlender geografiya metodikasida qanday metodlar ajratilgan? 
6. XX asrda xorijning qaysi davlatlarida geografiya ta’limi yaxshi rivojlandi? 
 
III BOB. O’ZBEKISTONDA GEOGRAFIYA TA’LIMINING 
RIVOJLANISHI
 
O’zbekistonda jumladan, O’rta Osiyoda geografiya ta’limining rivojlanishi 
uzoq tarixga ega. O’rta asrlarda geografiya ta’limining markazi sharqqa ko’chgan. 
Mazkur davrning buyuk geograflarini asosiy qismini yurtimizdan yetishib 
chiqqan buyuk o’zbek olimlari tashkil qiladi. Ularga Ahmad Farg’oniy, 
Muhammad Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ulug’bek, Zahiriddin Muhammad 
Bobur va boshqalar kiradi. 
3.1. XIX arsning oxiri va XX asr boshlarida geografiya
ta’limining rivojlanishi 
 
Mazkur davrda yurtimizda geografiya ta’limining rivojlanishi rus-tuzem 
maktablarining ochilishi va mazkur maktab o’quvchilari uchun darsliklar va o’quv 
qo’llanmalari yaratilishi bilan bog’liq. Shu munosabat bilan XIX arsning oxiri
va XX asr boshlarida o’zbek tilida juda ko’p darslik va qo’llanmalar chop etildi. 
Ushbu davrda geografiya fanini rivojlanishi ma’lum bir omillarga bog’liq bo’lgan. 
Jumladan, Rossiya O’rta Osiyoni bosib olgandan so’ng, uni boshqarish uchun rus 
tilini biladigan mahalliy millat vakillari zarur edi. Ikkinchi tomondan, XIX-arsning 
oxirlarida Turkistonda milliy uyg’onish davri boshlandi, ya’ni jadidchilik davrida 
millat taraqqiyotini yanada jadallashtirish maqsadida yangi usul maktablari tashkil 
qilina boshlandi. 
Mazkur maktablarda geografiya fanini o’qitishga alohida e’tibor berilgan. 
Jadidchilik davrida chop etilgan geografik darsliklar,qo’llanmalar yaratilish tarixi, 
O.Mo’minov (