Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

  

T.M.Mirkomilov,  X.X.Muxitdinov.  Umumiy  ximiya

[2]

.  Mazkur 

darslikda  davriy  qonun  va  davriy  jadval  haqida  ma‘lumotlar  berilgan.  Davriy 

qonunning klassik ta‘rifi va xozirgi zamon ta‘rifi haqida qisqacha ma‘lumotlar 

berilgan.  Davriy  jadvalning  olimlar  tomonidan  yaratilgan  variantlari  to‘liq 

yoritilmagan.  Elementlarning  kelib  chiqishi  tarixi,  ularning  nomlanishi  haqida 

ma‘lumotlar berilgan.  

N.  L.  Glinka.  “Umumiy  ximiya”

[3]

.  Ushbu  kitobda  davriy  jadvalda 

asosiy  gruppacha  elementlari  haqida  ma‘lumotlar  yozma  ko‘rinishida  berilgan, 

ko‘rgazmali ko‘rinishda berilmagan. Davriy jadvalning ahamiyati qisman aytib 

o‘tilgan,  to‘liq  yoritilmagan.  Davriy  jadval  elementlarining  atom  tuzilishlari 

haqidagi  ma‘lumotlar  etarli  darajada  yoritilgan.  Davriy    jadvalni    tuzishda  

atomning    asosiy    harakteristikasi  sifatida  uning  atom  massasi  qabul 

qilinganligini  Mendeleyev  o‘z  kitoblarida  aytib  o‘tganligi  haqida    ma‘lumot 

bergan.  Bu  bobda  kimyoviy  elementlarning  davriy    jadvali  davriy  qonunning 

grafik  tasviridir  deb  aytib  o‘tgan.  D.I.Mendeleyev  har  qaysi  elementning 

xossasini atom analoglarining xossalariga asoslanib aniqlagani haqida ma‘lumot 

                                                           

1

 Saidnosirova Z. Anorganik ximiya-Toshkent. ―O‘qituvchi‖ 1980. 

2

 Mirkomilov T.M, Muxitdinov X.X. Umumiy ximiya. Toshkent. 

―O‘qituvchi‖  1987.     

3

 Glinka N. L. ―Umumiy ximiya‖. L. Ximiya 1990. 

---

13 

 

berilgan. D.I.Mendeleyev 1  mart 1869 yilda taklif etgan elementlar  jadvalining 

birinchi varianti uzun shakldagi varianti, 1870 yil dekabrda u davriy jadvalning 

ikkinchi variantini-qisqa shakli deyilgan variantini bosib chiqarganligi haqidagi 

ma‘lumotlar etarli darajada yoritilgan.