53
eshituvchi o’quvchilar talaffuz malakalarini korrekstion-shakllantirishga qaratilgan
ish yalpi (frontal) va yakka (individual) mashg’ulotlardan tashqari kun tartibining
barcha tarkibiy qismlari davomida olib borildi.
Surdopedagoglar faoliyatlarini o’rganishda ularning zaif eshituvchi
o’quvchilarga pedagogik ta’sir ko’rsatish, bu ishlarni tashkil etishda o’ta
qiyinchiliklarga duch kelishlari ma’lum bo’lgan edi. Kasbiy salohiyat darajasi
e’tiborga loyiq omil ekanligi sababli surdopedagoglar uchun yo’nalishlar bo’yicha
yillik, kalendar-mavzuli va kundalik rejalashtirish namunalari ishlab chiqildi.
Ushbu rejalashtirishlarni ishlab chiqishda o’quvchilarning nafaqat nutqiy jihatdan
rivojlanishlari, balki ularning ijtimoiy hayotga uyg’unlashib ketish omillari ham
nazarda tutildi. Shuningdek, pedagog xodimlar uchun seminar-treninglar, ochiq
mashg’ulotlar, maslahatlar uyushtirildi.
Tadqiqot davomida ota-onalarning ta’lim-tarbiya jarayonidagi ishtirokiga
ham alohida ahamiyat berilib, ularning uy sharoitida farzandlarining nutqini
rivojlantirishni nazarda tutuvchi ish tizimi ishlab chiqildi va sinovdan o’tkazildi.
Ota-onalar bilan ishlashning turlicha shakllaridan: maslahat-konsultastiyalar
(pedagoglarning guruh va yakka tartibdagi maslahatlari), anonim muloqot, ma’rifiy
(trening, ma’ruza, davra suhbatlari, mavzuga oid muhokamalar) va amaliy
tadbirlardan (ochiq mashg’ulotlar, bayram tadbirlari, bolalar bilan hamkorlikdagi
faoliyat) foydalangan holda ish olib borildi. Ularda asosiy e’tibor uy sharoitida
bolalar bilan olib borilishi lozim bo’lgan korrekstion-rivojlantiruvchi ish tizimining
yoritib berilishiga qaratildi. Xuddi shu maqsadda ota-onalar uchun metodik
qo’llanma yaratildi.
Zaif eshituvchi boshlang’ich sinf o’quvchilari talaffuz malakalarini
korrekstion-shakllantiruvchi jarayon eng sodda og’zaki nutq asosida amalga
oshirildi:
a) so’zlovchilar o’rtasida taqsimlangan savol-javob orqali;
b) vaziyatning mavjudligi;
54
v) me’yorida eshituvchi shaxslar nutqining ohangdorligini ta’minlovchi ovoz toni
va imo-ishoralar orqali;
g) bayon etishni engillashtiruvchi – to’liqsiz gap shaklining mavjudligi.
Sanab
o’tilgan
sharoitlarning
mavjudligi
o’quvchi
nutqining
takomillashishiga imkon yaratdi. Zaif eshituvchi boshlang’ich sinf o’quvchilari
bunday sharoitda ishtirok etishi, bir tomondan, ehtiyojlarini qondirishi uchun
imkon bersa, ikkinchi tomondan, keyinchalik yuzaga keluvchi nisbatan kuchliroq
talablarini qondirish uchun zarur bo’lgan nutqning rivojlanishiga samarali ta’sir
ko’rsatdi.
Zaif eshituvchi boshlang’ich sinf o’quvchilari talaffuz malakalarini tadqiq
qilish jarayonida tadqiqot guruhidagi o’quvchilar faol lug’atni o’rganishda rasmlar
taklif etildi hamda ularning mazmuniga ko’ra savollar berildi (Kim bu? Bu nima?
Nima qilyapti? Qanday?).
Zaif eshituvchi bolalarga stol, sher, g’oz , konfet,
qo’g’irchoq, bayroq, jo’ja, shar, karam, qor, choy ,soat rasmlari
taklif etildi hamda
ularning mazmuniga ko’ra saollar berildi.Rasm mazmuniga oid berilgan savollarga
bolalar tomonidan qanday javob berilgan bo’lsa, qaror-qaydnomalarda
shundayligicha hech bir o’zgarishsiz aks ettirildi.Zaif eshituvchi bolalar
talaffuzidagi me’yordan chetga chiqishlar, eshitishning pasayishi bilan bog’liq
holda, ushbu tovushlar idrokining chegaralanishi oqibatida yuzaga keladi. Shu
sababli o’quvchilarning talaffuz malakalari haqidagi dalillarni ularning faol
lug’atini o’rganish jarayonida olingan ma’lumotlarga tayangan holda keltirdik. Zaif
eshituvchi bolalar talaffuz malakalarini tadqiq qilish jarayonida nazorat guruhidagi
bolalarga faol lug’atni o’rganishda rasmlar taklif etildi hamda ularning mazmuniga
ko’ra savollar berildi (Kim bu? Bu nima? Nima qilyapti? Qanday?).
Zaif eshituvchi
o’quvchiga stol, sher, g’oz , konfet, qo’g’irchoq, bayroq, jo’ja, shar, karam, qor,
choy ,soat rasmlari
taklif etildi hamda ularning mazmuniga ko’ra saollar berildi.
Tajriba-sinov jarayonida, tadqiqot guruhiga nazorat guruhida o’quvchilar talaffuz
malakalarining shakllanish darajasi yaxshi natijani ko’rsatdi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
