Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

3-bob.Yakka mashg’ulotlarda  eshitishda  nuqsoni bo’lgan boshlang’ich sinf 

o’quvchilarini talaffuz malakalarini shakllantirish shart-sharoitlari 

3.1. Tajriba-sinov o’tkazish metodikasi, maqsad va vazifalari, bosqichlari va 

tamoyillari 

Tadqiqotning  ushbu  bobida  ta’limiy  tajriba-sinov  o’tkazish  metodikasi, 

maqsad  va  vazifalari,  bosqichlari  va  tamoyillari,  maxsus  maktab-internatlardagi 

zaif  eshituvchi  bolalar  talaffuz  malakalarini  shakllantirishning  mazmuni,  usullari 

va  shart-sharoitlari,  ushbu  bolalar  talaffuz  malakalarini  rivojlantirishda  ota-onalar 

bilan hamkorlikda olib boriluvchi ishlarning tashkil etilishi, ta’limiy tajriba-sinov 

natijalari haqida fikr yuritiladi. 

Tadqiqot ishtirokchilarining eshitish darajasi

haqida

ma’lumot

0

5

10

15

20

25

30

 

Tajriba-sinov  Olmazor  tumanidagi  106-zaif  eshituvchi  bolalar  uchun 

ixtisoslashtirilgan  maktab  internatda  olib  borildi.  Tadqiqot  guruhida  2012-2013 

o’quv  yilida  eshitish  qibiliyatining  pasayishiga  qarab  3  ta  darajaga  mansub  10 

nafar 8 yoshli 2"b"sinf o’quvchilari ishtirok etdi. Sinf o’qituvchisi Akramova Yu, 

surdopedagog  Yuldasheva  S.  Nazorat  guruhida  2012-2013  o’quv  yilidaeshitish 

qobiliyatining pasayishiga qarab 3 ta darajaga mansub 10 nafar  7-8 yoshli 2"a"sinf 

---

 

50 

o’quvchilari  ishtirok  etdi.  Sinf  o’qituvchisi  Rustamova  R.,surdopedagog 

Niyozoxunova N. 

Zamonaviy  maxsus  ta’limning  nazariy  va  metodik  asoslaridan  kelib  chiqib, 

ta’limiy  tajribamizning  maqsadi  va  vazifalari  aniqlandi.  Eshitishida  nuqsoni 

bo’lgan  bolalarga  pedagogik  ta’sir  etish  metodlari  belgilandi.  Korrekstion-

rivojlantiruvchi 

ishlarning 

maqsadi 

o’quvchilarning  eshitish  qobiliyati 

rivojlantirish  va  talaffuzni  shakllantirish,  muloqotga  kirishishini  nazarda  tutdi. 

Mazmuni esa jarayonning keng qamrovligini e’tiborga olgan holda belgilandi. 

Eshitishda  nuqsoni  bo’lgan  boshlang’ich  sinf  o’quvchilarini  talaffuz 

malakalarini  shakllantirishning  muhim  tarkibiy  qismi  sifatida  og’zaki  nutqni 

rivojlantirish  maqsad  qilib  olindi.  Nutqni  keng  qamrovli  shakllantirishning 

korrekstion-rivojlantiruvchi  ish  tizimini  ishlab  chiqishda  pedagogik  jarayonning 

barcha  tarkibiy  qismlari:  vazifa  va  mazmuni,  didaktik  sharoit  va  vositalari, 

bolalarning ruhiy va o’ziga xos rivojlanish xususiyatlari nazarda tutildi. 

Tajriba-sinov jarayonida quyidagi vazifalar hal qilindi: 



 

yakka  mashg’ulotlarda  maxsus  korrekstion  ta’sir  choralarining  mazmuni  va 

metodlari aniqlandi; 



 

yakka  mashg’ulotlar  jarayonida  talaffuz  malakalarini  shakllantirishda 

predmetli-rivojlantiruvchi sharoitlar tashkil etildi; 



 

yakka  mashg’ulotlarni  olib  boruvchi  surdopedagoglar  uchun  zamonaviy 

usullardan  foydalangan  holda  olib  boriluvchi  ish  shakllarining  mazmuni, 

ulardan foydalanish uchun tavsiyalar ishlab chiqildi; 



 

yakka  mashg’ulotlarda  ota-onalarga  farzandlari  bilan  olib  boradigan  nutqni 

rivojlantiruvchi yo’nalishlar ishlab chiqildi. 

Ta’lim-tarbiya  jarayonida  umumpedagogik  va  xususiy  tamoyillar  e’tiborga 

olindi,  nutqni  keng  qamrovli  rivojlantirish  bo’yicha  olib  boriluvchi  ishlarda 

quyidagi tamoyillarga rioya qilindi: 

---

 

51 

1.  Har  bir  bolalarni  talaffuz  malakalarini  shakllantirishda,  dastlabki 

darajasini  hisobga  olgan  holda,    tabaqalangan  ravishda  va  individual  yondashish 

tamoyili.  

2.  Har  bir  bola  rivojlanishiga  mos  ravishdagi  ishning  tashkiliy  shakllaridan 

foydalanish tamoyili. 

3. 

Bolalarni 

talaffuz 

malakalarini 

shakllantirishda 

tilni 

muloqot 

(kommunikastiya) quroli sifatida shakllantirish tamoyili. 

4.  Kommunikativ  tizimni  amalga  oshirishda  asosiy:  genetik,  faoliyat  hamda 

struktur-semantik tamoyillarga tayanish. 

5.Talaffuz  malakalarini  shakllantirish  bo’yicha  mashg’ulotlarni  tashkil 

qilishning mavzuiy tamoyili. 

6.  Talaffuz  malakalarini  shakllantirish  yaxlit  jarayon  sifatida shakllantirishda 

nutqiy faoliyatning turli ko’rinishlari (atrofni eshitish-ko’rish va eshitish, so’zlash, 

o’qish, yozish vositasida idrok etish) ni o’zlashtirishni ko’zda tutish. 

7.  Talaffuz  malakalarini  shakllantirishning  amaliy  faoliyat  bilan  bog’liqligi 

tamoyili. 

8. So’zlashuv muloqotiga ehtiyojni yuzaga keltirish tamoyili.