Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti geografiya kafedrasi

10-mavzu


Inson taraqqiyoti indeksi haqida tez-tez so‘rab turiladigan savollar

• 
  Inson taraqqiyoti indeksi (ITI) o‘zi nima? Inson taraqqiyoti indeksi umumiy va qismlardan tashkil topgan ko‘rsatkich bo‘lib u inson taraqqiyotining uch asosiy omillaridan iborat mamlakatning
  

o‘rtacha erishilgan yutuqlarinin o‘lchaydi: sog‘liqni saqlash, bilim va daromad.
Bu indeks birinchi marta Pokistonlik iqtisodchi Maxbub ul Haq tomonidan Nobel mukofoti laureati Amartiya Sen va boshqa ko‘zga ko‘ringan taraqqiyot mutafakkirlari bilan birgalikda birinchi marta Inson taraqqiyoti ndeksi hisoboti uchun 1990 yilda birgalikda ishlab chiqilgan.
Mazkur indeks ilgari qabul qilingan daromad darajasi va iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichi kabi mamlakat rivojlanishining ko‘rsatkichlariga muqobil sifatida kiritilgan.

• Inson taraqqiyoti indeksi bizga nima haqida ma’lumot beradi?

• 
  Inson taraqqiyoti indeksi faqat mamlakatning iqtisodiy o‘sishinigina
  
• 
  emas balki uning aholisi, ularning qobiliyatlari hamda mamlakat
  
• 
  ning rivojiga baho berish uchun asosiy me’zonlar sifatida urg‘u berish uchun yaratilgan edi.
  

Inson taraqqiyoti indeksi mamlakatning milliy siyosatini belgilashda ham qo‘llanilishi mumkin. Masalan nima uchun jon boshiga bo‘lingan YAlpi milliy daromad ko‘rsatkichlari darajasi va ta’lim tizimidagi bir xil bo‘lgan ikki mamlakatda inson rivojining natijalari har xil bo‘lishi mumkin. Bagama orollari va YAngi Zellandiyada kishi boshiga daromad bir xil darajani tashkil qiladi, lekin o‘rtacha umr ko‘rish darajasi va ta’lim tizimidagi o‘qish yillari muddati ikkala mamlakatda farq qiladi va buning natijasida YAngi Zellandiyadagi Inson taraqqiyoti indeksi ko‘rsatikichi Bagama orollaridagiga qaraganda ancha yuqori darajani tashkil qiladi. Bunday hayratlanarli ziddiyatlar Xukumat siyosatidagi hal qiluvchi masalalar muxokamasini keltirib chiqarishi mumkin.

•