Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti ayupov ravshan hamdamovich

P2P 
(peer-to-peer)
ko‘rinishidagi pirring arxitekturasi asosida ishlaydi. Ya’ni, 
bunday tarmoq bir huquqqa ega bo‘lgan mijoz dasturlaridan iboratdir.
Blokcheyn va kriptovalyutaning har bir mijoz dasturi, o‘z navbatida, o‘z-
o‘zini ta`minlovchi tuzilmadan iborat bo‘lib, ular global kriptovalyuta 
tarmog‘iga ulanadilar va sutkasiga 24 soat mobaynida batamom avtomatik 
ravishda ishlaydilar. Kriptovalyutalarning emissiyasi esa mayning (
ma’dan
 
qidirib topish
) tamoyili asosida amalga oshiriladi. «
Mayning
» – bu 
kompyuter 
tizimlarining 
hisoblash 
quvvatlarini 
kriptovalyutaning 
tranzaktsiyalari zanjirini hosil qilish uchun ishlatilish jarayonidir. Bunda 
har bir blok qandaydir to‘g‘rilik kriteriyalariga hamda murakkablik 
darajasiga ega bo‘lishi lozim. Buning uchun xeshlashtirish algoritmlaridan 
foydalaniladi. Shunday qilib, maynerlar bir vaqtning o‘zida yangi 
kriptopullarni topadilar va kriptovalyutaning barcha mumkin bo‘lgan 

---

8 
turlardagi tranzaktsiyalarini amalga oshiradilar. Agarda maynerlar o‘z 
ishlarini to‘xtatsalar, kriptovalyuta ham yuqolib ketadi. Eng katta miqdorda 
aylanadigan kriptovalyutalarning (
Bitcoin, Litecoin
) mayningi uchun 
hozirgi davrdagi oddiy shaxsiy kompyuterlarning resurslari yetarli 
bo‘lmaydi. Shuning uchun ham maynerlar yoki «
fermalar
» deb ataluvchi 
juda katta hisoblash quvvatiga ega bo‘lgan tezkor va quvvatli kompyuter 
stantsiyalaridan foydalanadilar. Kriptovalyutalar ularni qalbakilashtirishdan 
xeshlashtirish algoritmlari asosida himoyalanganlar va ularni rasshifrovka 
qilish (
himoyasini buzish
) hozirgi kunda amaliy jihatdan mumkin emas. 
Umumjahon tendensiyalari va tashqi siyosatda ro‘y berayotgan 
hodisalardan kelib chiqib, O‘zbekiston oldida global raqobatbardoshlik va 
milliy xavfsizlik masalasi turibdi va ushbu masalani hal qilishda 
mamlakatda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish muhim rol o‘ynaydi. 
Mamlakatimizda raqamli texnologiyalarning ayrim elementlari allaqachon 
muvaffaqiyat 
bilan 
ishlamoqda. 
Hozirgi 
kunda, 
hujjatlar 
va 
kommunikatsiyalarning 
ommaviy 
ravishda 
raqamli 
vositalarga 
o‘tkazilishini hisobga olib, elektron imzoga ruxsat berish, davlat bilan 
muloqot qilish ham elektron platformalarga o‘tkazilmoqda. Mazkur 
monografiya mualliflari raqamlashtirish sabablarini tahlil qiladilar, raqamli 
iqtisodiyot paydo bo‘lishining sabablari va maqsadlarini ko‘rib chiqadilar 
hamda raqamli iqtisodiyot faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga xizmat 
qiladigan usullar va texnologiyalarni tahlil qiladilar. Iqtisodiy jarayonlarni 
raqamlashtirish nafaqat bevosita axborot-kommunikatsiya tarmog‘ini, balki 
mamlakat xo‘jalik faoliyatining barcha sohalarini ham qamrab oladigan 
keng qamrovli tendensiyaga aylanib bormoqda. Internet-savdo, raqamli 
qishloq xo‘jaligi, «aqlli» elektr-tarmoq tizimlari, haydovchisiz transport, 
shaxsiylashtirilgan sog‘liqni saqlash tizimiga ham raqamli iqtisodiyot 
inqilobi kuchli ta’sir qilmoqda. Umuman aytganda, raqamli iqtisodiyot - bu 
innovatsion g‘oya va bu fikr Jahon banki tomonidan 2016 yil «
Jahon 
taraqqiyoti haqida ma’ruza – 2016: raqamli dividendlar
» ma’ruzasida 
ma’lum qilingan. Bunday sharoitlarda alohida kompaniyalar, mintaqalar, 
mamlakatlar va ularning birlashmalari texnologiyalar, tovarlar va 
xizmatlarning yangi turlari bozorlarida yangi shakllanadigan uzoq muddatli 
raqobatli ustunliklarni ta’minlashga intilib, raqamli iqtisodiyot sohasida 

---

9 
strategik qarorlar shakllantirish va amalga oshirish jarayoniga faol kirisha 
boshlaydilar. Umuman aytganda, raqamli texnologiyalar bu – real 
voqe’likni to‘ldirib turadigan virtual muhitdir. Borgan sari ko‘proq 
mamlakatlar 
va 
mintaqalar 
rivojlanish 
jarayonida 
raqamli 
texnologiyalarning ahamiyati ancha katta ekanligini tan olmoqdalar. Huddi 
shuning uchun ham Germaniyada