Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika instituti

Qizil kitobga kiritilgan o’simliklar

• ARCHA

• QISHKI HOLATI

• TIRNOQGUL

• SARG’ISH VA QIZIL
• LOLALAR

ZARAFSHON VODIYSI CHO’L -TO’QAY QO’RIQXONASI

• Geografik o‘rni. Zarafshon bo’yida 45 km маsofada,Samarqand viloyati ,Bulung’ur va Jomboy tumanlari hududida joylashgan Maydoni 2552 ga, shundan 868 gasi o’rmon bilan qoplangan..Florasi 308 umurtqali 240 turni tashkil etadi. O’simliklari ichida 18 tur buta daraxt mavjud. Asosan Zarafshon qirg’ovuli muxofaza qilinadi. Vodiy Pomir - Oloy tog‘larning g‘arbiy chegarasida Zarafshon daryosi havzasida joylashgan bo‘lib, relefi asosan, kenglik bo‘lib cho‘zilgan va shimoldan Tojikiston tog‘ tizmalarining tarmoqlari (Nurota tog‘i, umumiy balandligi 2169 m, Oktog‘ 2003 m) janubdan Zarafshon tog‘ tizmalari bilan o‘ralgan. Sharqdan (780 – 800 m) g‘arbga (350 m) tomon pasayib boradi. U g‘arbdan 60 -100 metr gacha kengayib, shimoliy sharqda (viloyat xududining tashqarisida) Qizilqum cho‘liga, janubiy g‘arbda Qarnob cho‘liga o‘tadi, shimoliy – sharqda Nurota cho‘llari orqali Mirzacho‘lga birlashadi.[52] Vodiyning o‘rtasida Zarafshon daryosi oqib o‘tadi. Vodiydan shimoliy qismidan va umumiy janubida qiya tekislikda joylashgan va tog‘larga yaqinlashganda adirlar boshlanadi.Zarafshon tog‘ tizmasi (uning g‘arbiy qismi) janubda Qoradaryo viloyati bilan bo‘lgan chegara bo‘ylab cho‘ziladi. Bu tizma (2388 m) asosan, paleozoyning kristalli shakllangan ohaktoshlardan iborat. G‘arbda bu tizma tog‘ asta – sekin pasayib borib, Kattaqurg‘ondan janubda past – baland tekisliklardan iborat bo‘lgan tekisliklar bilan qo‘shilib ketadi. Asosan qumli slanes va magmatik jinslardan tashkil topgan Nurota tog‘i necha yirik organik bo‘laklarga parchalanib ketgan. Foydali qazilmalaridan Oltin, kumush, alyuminiy, volfram chiqadi Ingichkada flyuarit, kvars, ohaqtosh, granit, tergel, gips, biktoniy gili, marmar va 2007 yildan iborat (Nurota tog‘larida) dunyoda yagona bo‘lgan gulobi marmarni qazish ishlari boshlandi. Nurobodda korun konlari va mineral buloqlari mavjud. Iqlimi kontinental, quruq iqlim, bulutlt kunlar kam bo‘ladi. Tekislikda qish iliq. Yanvarning o‘rtacha harorati shimolda - 20, tog‘larda – 4,80 S iyulning o‘rtacha 25-300, obsalyut minimum - 320 obsalyut maksimum harorat 460S ni tashkil etadi. Yillik o‘rtacha yog‘in miqdori 200 – 881 mm va yog‘inning 805 mm qish va bahorda yog‘adi. Qor 16 – 20 kungina yog‘adi. O‘simlikning vegetatsiya davri 269 (harorat 50 dan yuqori) ko‘p. Balandlikka ko‘tarilgan sari harorat