Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

5.1. Ўзбек мусиқасида маҳалий услублар 
“Ўзбек мусиқаси ибораси” кенг мазмунли тушинча бўлиб,у, 
жумладан ўз ичига миллий мусиқамизнинг икки асосий қатламини – халқ 
мусиқаси ва устоз санъаткорлар ижоди бўлган касбий мусиқа соҳаларини 
ҳамда бастакорлик ва композиторлик каби замонавий мусиқа ижодиёти 
тармоқларини қамраб олади. Шунингдек, “ўзбек мусиқаси “ мазмунида 4та 
асосий маҳалий услублар мавжуд ва улар қуйидагича номланади; 
Сурхондарё-Қашқадарё мусиқа услуби: 
Бухоро- Самарқанд мусиқа услуби 
Хоразм мусиқа услуби: 
Фарғона –Тошкент мусиқа услуби. 
Ҳар бир маҳалий мусиқий услуб ўз хуссусияти ва анъаналарига эга. 
Бу анъаналар эса ўзоқ даврлар мобайнида шаклланган бўлиб, улар 
халқимизнинг турли шароитдаги турмиш тарзи, урф-одат байрамлари ва 
бошқа шу каби жараёнлар билан ўзвий боғланиб кетади. 

---

168 
Сурхондарё-Қашқадарё мусиқа услуби деганда Сурхондарё ва 
Қашқадарё вилоятлари ҳудудида шаклланган барча мусиқий бадиий 
анъаналар тушинилади. Бу анъаналар меҳнат айтимлари , мавсумий 
маросим қўшиқлари , чўпонлар ижоди, бахшилар санъати ва халқ ижодига
оид яна кўплаб қўшиқ ва чолғу куйларидан ташкил топади. Шуни ҳам
айтиш керакки, мусиқий анъаналарининг келиб чиқиш негизлари қадимий 
даврларга талуққли бўлиб, улар турли вазиятларда , халқнинг турмиш тарзи 
билан боғлиқ турфа кўринишларда, меҳнат жараёнларида , оилавий 
шароитларда ўтказиладиган урф-одат ва маросимларда , оммавий сайл ва 
тантаналарда юзага келди. 
Сурхондарё-Қашқадарё ҳудудларда яшовчи маҳаллий аҳоли ўзоқ 
даврлардан буён чорвачилик ва деҳқончилик меҳнати билан шуғулланиб 
келади. Шу боис ҳам бу ерларда меҳнат жараёнлари билан боғлиқ айтим ва 
чўпон куйлари жуда кўплаб ижро этилган. Чорвачиликка доир қўшиқлар 
(айтимлар) асосан “Соғим қўшиқлари” дан иборат бўлиб, улар қора мол, 
бия, туя, эчки каби уй ҳайвонларини соғиш пайтида куйланган.
Сурхондарё-Қашқадарё мусиқа услубининг муҳим қисмини 
достончилик анъаналари ташкил этади. 
Достон 
ижрочилари 
шоир, 
юзбоши 
ёки 
бахши 
деб 
юритилакди.Бахшилар санъатида сўз устаси , қўшиқ ижрочиси , дўмбира
сози бирлашган бўлади. Достонларни ижро этиш мавсуми кеч кўзда 
,Йиғим-терим ишлари тугатилгандан сўнг бошланиб, то эрта баҳорга қадар 
давом этади.хшилар куйлаётганда махсус “бўғиқ овоз” билан дўмбиранинг 
овозига жўрнавозлик қиладилар. Бўғиқ овозда куйлаш достончилик 
мактабининг асосини ташкил этади. Жумладан; “Алпомиш”,” Авазхон”, 
“Гўрўғли” кабиларни ёд оладилар ва куйлаш усулларини ўрганадилар.