Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Zaxarova, I. G. Informatsionnie texnologii v obrazovanii [Tekst] : ucheb. posobie / I. G. Zaxarova. - 2-e izd., 
stereotip. - M. : Academia, 2005. - 192 s. - (Vissh. prof. obrazovanie). - 2 ekz. - 9339 s.,

---

58 
Ўқитиш методлари ўқув жараёнининг муҳим таркибий қисми 
хисобланади. Фаолиятнинг тегишли методларисиз таълимнинг мақсад ва 
вазифаларини ўқув материалининг муайян мазмунини ўқувчилар 
томонидан ўзлаштиришга эришиб бўлмайди. 
Таълим модели – таълим жараёни тузилмасидир. Таълим моделлари 
икки турга ажратилади: 
- Анъанавий таълим моделлари 
- Ноанъанавий таълим моделлари 
Ноанъанавий таълим моделларини қуйидагиларга ажратиш мумкин: 
- Ҳамкорликда ўрганиш 
- Моделлаштириш 
- Тадқиқот 
Анъанавий дарс муайян муддатга мўлжалланган таълим жараёни 
бўлиб, кўпроқ ўқитувчи шахсига қаратилган мавзуга кириш ёритиш, 
мухокама қилиш ва якунлаш босқичларидан иборат таълим моделидир. 
Анъанавий таълим методлари: 
- маъруза, ҳикоя, тушунтириш, лаборатория, сухбат, машқ, амалий.... 
- тўрт поғонали методлар киради. 
Ноанъанавий таълим методлари:
- Кичик гурухларда ишлаш методи; 
- Баҳс мунозара методи; 
- Давра суҳбати методи; 
- Ишбоб ўйин; 
- Лойиҳалаш; 
- Йўналтирувчи матн; 
- Муаммоли вазият; 
- Ақлий хужум; 
- Ролли ўйин. 
Анъанавий таълим методлари: 
Маъруза – катта хажмдаги ўқув материалини нисбатан узоқ вақт 
давомида монологик баён этишдир. 
Бу методнинг асосий вазифаси – таълим бериш, ўргатиш. Белгилари: 

қатъий тузилмага эга; 

нутқий-мантиқий баён қилиш; 

берилаётган ахборотнинг кўплиги. 
Маърузалар ўқитувчиларга ўқувчилар тажрибасизлик туфайли 
эътибор бермайдиган фаннинг муҳим лаҳзаларини ажратиб кўрсатиш 
имконини беради. 

---

59 
Ўқувчилар билан ўқитувчининг биргаликдаги ушбу фаолиятини 
ташкил этишнинг самарали шартлари қуйидагилардан иборат: 

маърузанинг батафсил режасини тузиш; 

маъруза режасини эшиттириш; 

режанинг ҳар бир пунктини ёритишдан сўнг қисқача умумий хулоса 
қилиш; 

маърузанинг бир қисмидан бошқа қисмига (бўлимига) ўтишда 
мантиқий боғлиқликни таъминлаш; 

муаммоли баён қилиш; 

ёзиб олиш зарур бўлган жойларни ажратиш (ёздириш); 

маърузаларни унинг алоҳида ҳолатларини батафсил таҳлил қилиш 
имконини берувчи семинар-машғулотлари ва амалий машғулотлар билан 
қўшиб олиб бориш. 
Маъруза методидан фойдаланганда маълумотлар, тушунтиришлар 
(изоҳлар) ва фактлар рационал равишда тақдим этилади. 
Маъруза методининг афзалликлари: 

аниқ илмий билимларга таянади; 

вақтдан унумли фойдаланилади; 

ўқитувчи томонидан ўқув жараёнини тўлиқ назорат қилиш 
имконияти пайдо бўлади.