Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги халқ таълими ходимларини

1.3. Чизмачилик фанини ўқитишда хориж тажрибаси. 
Шу ўринда мактаб чизмачилигида МДҲ давлатларининг айримларида 
чизмачилик бўлимининг ёритилишини қисқача таҳлил қилиб чиқамиз. 
Россия Федерациясида дарсликлар тайёрлаш альтернатив (муқобил) 
шаклда бўлиб, мактаб маъмурияти ўқувчиларнинг қизиқишлари, ҳудуднинг 
ижтимоий-иқтисодий ривожланиш йўналиши каби тасирларни ҳисобга олиб 
ўқитиладиган дарсликни мустақил равишда танлайди. Шунинг учун 
чизмачилик дарсликларининг баъзиларида машинасозлик, амалий санъат, 
гуманитар йўналиш каби соҳаларларга алоҳида урғу бериб тайёрланган. Биз 
интернет материалларида 10 га яқин турдаги шунга ўхшаш дарсликларни кўриб 
чиқдик. А.Павлова, Я.Ройтман, Г.Преображенская, В.Степакова, Г.Хакимов 
каби муаллифлар томонидан тайёрланган дарсликлар ўқувчиларни маълум соҳа 
ёки касбга йўналтиришга мўлжаллаб тузилган.
Мавзу бўйича маълумотлар содда чизмалардан фойдаланиб, энг кўп 
қўлланиладиган ва ўқувчиларга таниш бўлган маҳсулот (буюм) ларнинг 
чизмаларида шартли белгиланиши ҳамда шартли тасвирлари тушунтирилган. 
Мавзулар ўқувчилар учун тушунарли тарзда очиб берилган. Мавзуларни 
ўзлаштиргандан кейин ўқувчиларга бир қанча топшириқлар ҳам таклиф 
қилинади.Кўриб чиқилган дарсликларда ўқувчиларнинг ёш хусусияти ҳамда 
улар ўзлаштириши зарур ва амалий аҳамиятли материаллар келтирилган. 

---

33 
Украина республикасида бугунги кунда амалда бўлган умумтаълим мактаблари 
учун “Чизмачилик” дарслигида ҳам шунга ўхшаш тарзда ёндашилган. 
Россия Федерацияси мактабларида қўлланилиб келинаётган “Чизмачилик” 
дарсликлари дан айримларини кўриб чиқамиз. Ҳозирги кунда чизмачилик 
курси бўйича РФ да кўплаб альтернатив дарсликлар амалда қўлланилаётганига 
қарамасдан А.Д.Ботвинниковниг “Чизмачилик” дарслиги кенг фойдаланиб 
келинмоқда. Ушбу дарслик МДҲ давлатлардаги умумтаълим мактаблари 
чизмачилик фани учун асос, “классик” кўринишга келиб қолган. Дарсликни 
мактабларда қўлланилиб бошланганига 30 йилдан ошиб қолди. Ушбу дарслик 
Россия Федерацияси таълим ва фан вазирлиги томонидан тасдиқланган 
амалдаги дастурга мос бўлиб, чизмачилик фани бўйича асосий ўқув қўлланма 
ҳисобланади. Дарсликка назарий маълумотлар билан бир қаторда ўрганилган 
материални мустаҳкамлаш ва такрорлаш учун саволлар ва топшириқлар, 
график ва амалий ишлар ҳам киритилган. Китобдаги иллюстрациялар 
ўқувчиларнинг мавзуни тушунишларини осонлаштиришга кўмаклашишга 
йўналтирилган ва етарлича юқори сифатда бажарилган.
Ушбу дарсликда ўқувчилар мавзуларни ўзлаштириб олганларидан кейин 
ўқитувчи томонидан бериладиган чизмаларини ўқишни билишлари кўзда
тутилган. 
Г.Ф.Хакимов ва бошқалар томонидан 9-синф ўқувчилари учун яратилган 
“Чизмачилик. Амалий курс” дарслиги ўзига хослиги билан ажралиб туради. 
Ушбу дарслик Бошқирдистон давлат педагогика университетининг “Тасвирий 
санъат, чизмачилик ва меҳнат ўқитиш методикаси” кафедраси ва Уфа давлат 
авиация техника университетининг “Чизма геометрия ва чизмачилик” 
кафедралари ҳамкорлигида яратилган. 
Дарслик чизмачилик фанидан ўқув дартурига мос тайёрланган бўлиб, 
ҳудудий компонентларга эга. Дарсликда чизмачилик фанининг айрим 
бўлимларини чуқур ўрганиш ҳамда технология ва меҳнат таълими дарсларида 
бажариладиган лойиҳаларнинг график қисмларини тахт қилишга тегишли 
қўшимча маълумотлар ҳам келтирилган. Дарслик таълимга фаолиятли 
ёндашувга асосланган оригинал методика асосида тайёрланган. Унга 
ўқувчиларнинг ижодий фазовий тасаввурлари ва образли фикрлашларини 
ривожлантиришга йўналтирилган ҳар хил график топшириқлар киритилган. 
Ушбу дарсликни ўрганиб, республикамизда нашр қилинадиган 
дарсликларга жорий қилиш мумкин бўлган афзаллик томонлари бор. Унга 
қўшимча равишда дарсликдаги барча материални ўз ичига олган компьютер 
тест топшириқлари ишлаб чиқилган. 122 та тест топшириқлари қуйидаги 
мавзулар бўйича тузилган: 
- амалий графика; 

---

34 
- проекциялаш; 
- чизмалардаги тасвирлар; 
- техник графика; 
- қурилиш графикаси. 
Компьютер тест топшириқлари дарсликнинг асосий бўлимларидан 
ўқувчиларнинг билим даражаларини ўқитувчи ёрдамисиз баҳолаш имконини 
беради. Бундан ташқари ушбу тестлар ёрдамида ўз-ўзини тестдан ўтказиб, 
мавзуларни ўзлаштиришдаги камчиликларни аниқлаш мумкин. Тест 
топшириқларининг амалий қиммати шундан иборатки, чизмачиликда 
тестлардан фойдаланишда ўқувчиларнинг чизмачилик фанини ўрганишга 
бўлган интилишлари ортиб, уларнинг график саводхонлик даражаси 
кўтарилади.