Низомий номидаги тдпу профиссионал талим факултети тс101-гурухТиллаев Азиз режа

Онтологик йўналиш бўйича

• Б.Спиноза тафаккур ва кўлам - икки хил мустақил субстанция эмас, балки ягона субстанциянинг икки хил атрибутидир (атрибут - ажралмас хусусияти дегани).
• Г.Лейбницнинг фикрича, оламнинг асосида кўплаб мустақил субстанциялар (монадалар) ётади.

Гносеологик йўналиш бўйича

• Ж.Локк субстанция оламнинг асосида ётувчи шартли ғоялардан иборатдир.
• Ж.Беркли эса ҳам моддий, ҳам маънавий субстанциянинг мавжудлигини инкор этган ва у субстанция, деб дунёни идрок қилишнинг гипотетик ассоциациясини англаган.

Гносеологик йўналиш бўйича

• И.Кант «у шундай бир доимий нарсаки, фақат унга нисбатангина ҳамма вақтинчалик, ўткинчи ҳодисаларни аниқлаш мумкин».
• Хегел «абсолют ғоя», «абсолют руҳ» ни субстанция деб қараб, уни нарсаларнинг муҳим, ўзгарувчан, ривожланувчи томонларининг яхлитлигидир.

Субстрат (лот. substratun - асос, тўшама, таглик) нарса ва ҳодисаларнинг умумий моддий асоси; нисбатан оддий ва сифат жиҳатдан элементар бўлган моддий ёки ғоявий тузилмалар мажмуаси.

• Субстрат (лот. substratun - асос, тўшама, таглик) нарса ва ҳодисаларнинг умумий моддий асоси; нисбатан оддий ва сифат жиҳатдан элементар бўлган моддий ёки ғоявий тузилмалар мажмуаси.

Субстрат

• Қадимги Ҳинд фалсафасида оламнинг асосида тўртта бўлинмас унсур - сув, ҳаво, тупроқ ва олов ётади деб таълим берилади.
• Бундай қараш Марказий Осиёда яратилган «Авесто» да ҳам учрайди.

Қадимги Юнон фалсафасида

• БОРЛИҚ ТУРЛАРИ

• Моддий ва ғоявий борлиқ

• Актуал ва потенциал борлиқ

• Табиий ва ижтимоий борлиқ

• Реал ва виртуал борлиқ

• Табиий борлиқ

• азалий табиий борлиқ

• ҳосилавий
• табиий борлиқ

• ижтимоий борлиқ

• Иккиламчи табиат
• доирасида борлиқ

• Маънавий
• борлиқ

• Социал
• борлиқ

• индивидуал борлиқ

• Инсон
• борлиғи

• индивидуаллашган

• объективлашган

• Борлиққа ёнда­шувнинг
• асосий концепциялар

• монизм

• плюрализм

• дуализм

• материализм

• идеализм