Nisbiylik nazariyasi elementlari. Galeley va lorens almashtirishlari. Relyativistik dinamika. Reja

OX yo’nalishi bo’yicha bir o’lchovli harakat uchun Galiley va Lorens almashtirishlari formulasini taqqoslab yozamiz:

Galiley almashtirishlari. Lorens almashtirishlari.

To’g’ri: To’g’ri:

x'=x-vt,  ,

y'=y, y'=y,

z'=z, z'=z,

t'=t

Teskari: Teskari:

x=x'+vt'  ,

y=y' y=y'

z=z' z=z'

t=t'

Inersial sistemalarning ekvivalentlik prinspi bilan to’g’ri va teskari almashtirish formulalari bir xil ko’rinishga ega ekanligini qayd qilib o’tamiz, chunki agar S sistemaga nisbatan S' sistemaning harakatlanish tezligi v ga teng bo’lsa, unda S' sistemaga nisbatan S sistemaning harakatlanish tezligi ham v ga tengdir.

Lorens va Galiley almashtirishlarini taqqoslashdan bir inersial sistemaning harakatlanish tezligi boshqa sistemaning harakatlanish tezligiga qaraganda c dan kichik bo’lsa, Lorens almashtirishlari Galiley almashtirishlariga o’tishini ko’rish qiyin emas. Bunda yuqorida gapirilgan muvofiqlik prinspi bajariladi.


Bir vaqtlilik, uzunlik va vaqt oralig’i tushunchalarining nisbiyligi

Nyuton mexanikasida vaqt barcha inersial sanoq sistemalarida bir xilda o’tadi va ,,absolyut vaqt” ning haqiqiy o’tish jarayoni hech qanday o’zgarishlarga uchramaydi, hamda ,,birvaqtlilik” tushunchalari butun Koinot uchun qonuniy bo’lgan o’ziga xos ma’noga ega deb hisoblanar edi.