Ning Tabaitshunoslik va uni o’qitish metosikasi fanidan

Bilimlarni puxta o’zlashtirish shartlari va O’quvchilar bilan yakka tartibda ish olib borish tamoyillari.
Bilimlarni puxta o’zlashtirish tamoyili. Bu tamoyil olingan bilimlarni, shakllantirilgan o’quv hamda ko’nikmalarni o’quvchilar xotirasida o’zoq saqlanishini nazarda tutadi. O’quvchilar bilimining puxta bo’lishi o’qituvchining kursatib o’tilgan tamoyillardan o’quvchilarning taraqqiyot saviyasi hamda qiziqishiga qanchalik muvofiq tarzda foydalanishiga bog’liq.

Bilimlarni puxta bo’lishiga erishish uchun, avvalo, o’quv yili boshlanishida ilgari o’tilgan materialni yangi bilimlarning o’zlashtirilishi ongli bo’lishi uchun tiklash zarur. Birinchi navbatda, datsurning yangi material bilan ko’proq bog’liq bo’lgan bo’limlarini takrorlash lozim. Bunda yangi bilimlarni o’zlash-tirishning birinchi bosqichida o’qituvchi o’quvchilar yangi materialni asosli ravishda tushunishlari va o’zlashtirib olishlari uchun uning barcha hajmini emas, balki asosiy mazmunini berishi kerak. Chunonchi, Vatanimiz tabiatining xilma-xilligi (4- sinO mavzusini o’rganishda o’quvchilar avval o’lkadagi tabiiy sharoitning turli-tumanligi, keyin har bir zona bilan tanishadilar. Bu yangi fanlar kiritib borish imkoniyatini beradi, ular yordamida har bir zonaga xos bo’lgan harakterli xususiyatlar, jumladan, o’simlik va hayvonot dunyosi aniqlanib, o’quvchilarning bilish faoliyatlarini faollashtiruvchi qo’shimcha ma‘lumotlar berib boriladi. Puxta bilimlarga erishishda ularni o’quvchilarning faol fikr yuritishlari asosida muntazamlashtirish alohida ahamiyat kasb etadi. O’quvchilar yangi bilimlarni, ilgari o’rganilgan material bilan bog’lab, chuqurroq o’zlashtiradilar.

O’qitishning individuallashtirish tamoyili. O’rta ta‘lim tizimini isloh qilish sharoitida bolalarning individual xususiyatlarini o’rganish tobora katta ahamiyat kasb etib bormoqda. Har bir maktab o’quvchisi muayyan axborot va individual xususiyatlarga ega, bu xususiyatlar ularning bilimlarni o’zlashtirish jarayonlariga ta‘sir kursatadi. Biroq o’qitish jarayonida bolalar guruhida bilimlarni o’zlashtirish darajasi bir xil bo’lishi mumkin. Binobarin, bolalar taraqqiyotiga to’g’ri keladigan umumiylikni aniqlash mumkin.

U rivojlanish darajasi, bilim zaxirasi, fikrlash harakteri, faoliyat va xulq-atvor, bahonalarining o’xshashligi bo’lishi mumkin. Ammo umumiylik bilan bir qatorda har bir o’quvchi uchun o’zining individual xususiyatlari; 1) diqqatning rivojlanishi; 2) darsdagi xulq-atvorning harakteri; 3) predmetga munosabati; 4) ko’rgaz-mali va og’zaki materialning qabul qilishining tezligi va aniqligi; 5) o’quv materialini tushunib olishi va fikrlash harakteri; 6) tabiat to’g’risidagi bilimlarining sifati, og’zaki hamda yozma nutqlarining rivojlanish darajasi o’ziga xosdir.

O’qituvchi sinfda ish olib bora turib, har bir o’quvchi bilan yakka tarzda ishlash, ijobiy hislarni rivojlantirish, salbiylarini bartaraf etish, sinfni jamoa ishiga tortish maqsadida har bir bolaning shaxsiy qobiliyatini o’rganish va hisobga olish zarurligini unutmasligi kerak.

O’qituvchining o’z o’quvchilarini yaxshi bilishi ularga individual yondashishning asosi hisoblanadi, buning uchun u doim o’quvchilarni ko’zatib, har xil faoliyat jarayonida o’rganib boradi. O’quvchilarning qanday o’zlashtirayotganligidan qat‘i nazar, ularning hammasiga individual yondashish kerak. Darsni o’zlashtirishga qiynalayotganlarga o’z vaqtida qo’shimcha yordam kursatish zarur. O’qituvchi har bir topshiriqni (gerbariy va kolleksiyalar tayyorlash, tirik tabiat burchagi va o’quv-tajriba maydonchasidagi ishlar, tabiat obektlarini ko’zatish) o’quvchi-ning individual xususiyatlarini, shu topshiriqni uddalay olishini, o’rganilayotgan obektga nisbatan qiziqishini hisobga olgan holda berishi kerak. O’quvchilarga individual yondashishga asoslangan o’qitish jarayoni o’quv materialining muvaffaqiyatli o’zlash-tirilishini, bolaning aqliy rivojlanishini ta‘minlaydi, axloqiy me‘yorlarni singdiradi.