Nikolay Alekseyevich Nekrasov

Nikolay Alekseyevich Nekrasov [1821.28.11 (10.12), Podolsk gubernyasi, Nemirov-Vinnitskiy uyezdi — 1877.27.12 (1878.8.1), Peterburg] - rus shoiri. Yaroslavl gimnaziyasida taʼlim olgan (1832—37), Peterburg universitetida erkin tinglovchi boʻlgan (1839— 40). "Orzular va sadolar" (1840) nomli ilk sheʼrlar kitobi tanqidchilar tomonidan takdidiy sheʼrlardan iborattoʻplamsifatidabaxrlangan. N. 1841-yilda "Literaturnaya gazeta" va "Otechestvennie zapiski" jurnali bilan hamkorlik qilib, ularda hikoya va qissalardan tashqari tanqidiy maqolalar ham eʼlon qilgan. N.ning "Vatan", "Yoʻlda" (1845) sheʼrlari va "Ayoz" dos-toni (1863) da boylar va kambagʻal deh-qonlar hayoti aks etgan.
V. G. Belinskiy va uning maslakdosh doʻstlari N. dunyoqarashida xalqparvarlik qarashlarining paydo boʻlishida muhim rol oʻynadi. Bu hol N.ning "Sovremennik" jur. noshiri va muharriri boʻlgan vaqtda (1847—66), ayniq-sa, yorqin namoyon boʻlib, mazkur jur. inqilobiy-demokratik tafakkur minbariga aylandi. N.ning shu davrda yaratgan sheʼrlarida xalqning ogʻir turmushi manzaralari, ziyolilarning ruhiy qayotidagi charchokdik ohanglari oʻz ifodasini topdi. "Sheʼrlar" toʻplami nashr qilingan (1856). Qishloq mavzuidagi "Oʻy", "Kalistrat" sheʼrlari, "Dehqon bolalari" (1861), "Gazlamafurushlar" (1861) dostonlarida shoirning rus dehqoniga muhabbati aks etgan.
N. hayotining soʻnggi oʻn yili "Otechestvennie zapiski" jur. bilan bogʻliq. N. shu davrda "Rusiyada kim yaxshi yashaydi" (1866—76) dostoni ustida ishladi, dekabristlar va ularning xotinlari toʻgʻrisida dostonlar yezdi ("Bobo", 1870, "Rus ayollari", 1871—72). N.ning soʻnggi sheʼrlarida doʻst-yorlarining olamdan oʻtishi, rus jamiyatidagi tanazzul va oʻzining ogʻir xastalikka yoʻliqqanligi bilan bogʻliq mungli ohanglar ustuvorlik qiladi. Ammo shu bilan birga uning ayrim sheʼrlarida Rossiyaning kelajagiga umid tuygʻulari ham yoʻq emas.
N. ijodida rus ozodlik harakatining V. G. Belinskiy, A. I. Gersen nomlari bilan bogʻliq inqilobiy-demokratik bosqichi oʻz tajassumini topdi. Xalqning mushkul ahvoli, uning ham ijtimoiy tuzum, ham shafqatsiz mulkdorlar tomonidan ezilib, kaddi dol boʻlgani tas-viri N.ning butun ijodi osha "kizil ip" boʻlib oʻtadi. Uning lirik qahramoni xalqning ayanchli ahvolda turmush kechirayotganini koʻrib iztirob chekadi, bu xalqni baxtsaodat manzillariga olib borishga, milliy taraqqiyot dovonlari sari yetaklashga ojizlik kilishini se-zib, yanada eziladi. Lirik qahramon kechinmalaridagi ana shu ojizlik ohangi shoirning xastaligi ogʻirlashgan sayin tobora kuchayib borgan.
N. rus mumtoz sheʼriyatining boshqa buyuk namoyandalaridan birinchi navbatda xalqchilligi, ijodida xalqning umumlashgan obrazi ustuvorlik kilishi bilan farqlanadi. U xalq deganda dastavval mulkdorlar zulmi tufayli xorzor yashayotgan mujiklarni nazarda tutadi, ular hayotining noxush man-zaralarini tasvirlaydi. Ammo shu bilan birga 19-asr oʻrtalarida shakllana boshlagan ilgʻor rus ziyolilarining ijtimoiy qarashlarini ham asarlariga singdirishga, bu ziyolilarni shu xalqning kamchil, ammo peshqadam qismi ekanligini koʻrsatishga urinadi.
Sovet davrida N. ijodida, bir tomondan, 19-asrdagi rus jamiyati hayotidagi salbiy tamoyillar —"turmush prozasi" tasviri ustuvorlik qilgani, ikkinchi tomondan, dekabristlar va ular xotinlarining obrazi katta mexr bilan yaratilgani uchun shoir hayoti va ijodiy faoliyatini oʻrganishga alohida eʼtibor berildi. Ayni paytda na-faqat rus, balki qardosh xalqlar sheʼriyatida ham N. anʼanalarining davom ettirilishi va rivojlantirilishi talab etildi. Oʻzbek shoirlari shunday sharoitda N. ijodiga xos faqat bir fazilat — xalqchillikdan ibrat olishga harakat qildilar. N. asarlarining oʻzbek tiliga asosiy tarjimoni Mir-temir shu masalada rus shoiri anʼanalarini rivojlantirib, oʻzbek sheʼriyatining milliy oʻziga xosligini taʼminlashga ulkan hissa qoʻshdi.


(1821–1878)
Taniqli rus shoiri Nikolay Alekseevich Nekrasovning bolalik yillari Volga boʻylarida – oʻzi tugʻilib oʻsgan joylarda oʻtgan edi. Shoirning yoshlik tarbiyasida oqila onasining roli katta boʻlgan. Shu bois u keyinchalik “Ona” poemasini onasiga bagʻishlab yozgan edi. Oʻgʻlining dehqon bolalari bilan oʻynashi, yayrab yurishini xohlagan ona – Yelena Andreevna boʻlajak shoirning xalqparvarlik ruhida tarbiyalanib oʻsishiga munosib hissa qoʻshgan edi.
Bugina emas, Nekrasovning enagasi ham hayot va xalq ijodi ruhi bilan sugʻorilgan ajoyib ertaklar aytib, boʻlajak shoir xayolotini qanoatlantirar edi. Shu-shu Nekrasov ertaklarni juda sevib qoldi. Oʻz Vatanining dala va oʻrmonlariga, qor va sovuqlariga, bahorgi “yashil shovqiniga” muhabbat bogʻladi.
Nekrasov dehqon bolalari bilan hamisha hamnafas boʻlganligi uchun dovyurak, botir va jasoratli bola boʻlib oʻsdi. Boʻlajak shoir 10 yoshga toʻlganda uni Yaroslavl gimnaziyasiga oʻqishga berishadi. Oʻqituvchilar bilimga havasmand, isteʼdodli bolaga durust saboq bera olmadilar. Natijada u gimnaziyani tashlab, mustaqil oʻqishga berilib ketadi. Otasi uning ofitser boʻlib yetishishini istar edi. Shuning uchun ham uni Peterburgdagi kadetlar korpusiga oʻqishga yuboradi. Lekin ilm-fan choʻqqilarini egallashga intilgani tufayli Peterburg universitetiga oʻqishga kiradi. Ammo otasi oʻgʻlining oʻzboshimchaligidan tajang boʻlib, moddiy yordam bermay qoʻyadi. Biroq maqsad yoʻlida sobitqadam Nekrasov moddiy mahrumliklar sharoitida yashash va olgʻa harakat qilishga intiladi. Ana shu yillarda oddiy odamlar turmushi ogʻir ekanligini sezadi va umrining oxirigacha ular haqida toʻlib-toshib kuylaydi.Nekrasov dehqonlar toʻgʻrisida, ayniqsa, koʻp sheʼrlar yozadi. Bu sheʼrlarni oʻqir ekansiz, goʻyo dehqonlarning oʻzlari oʻz ogʻir mehnatlari va qaygʻu-alamlari haqida soʻzlab berayotganday tuyuladi. Nekrasov ularning hayotini shunchalik yaxshi bilar, ularni oʻziga shunchalik yaqin tutardi. Nekrasovning sheʼrlari goʻzal, ohangdor, juda boy va ayni zamonda juda sodda tilda yozilgan edi. Bu tilni u Yaroslavl gubernasidagi qishloqda oʻtkazgan bolalik yillarida oʻrgangan edi. U dehqonlar tilini juda yaxshi bilardi, bu uning sheʼrlarida ham shunday oddiy, tabiiy va ravon jaranglaydi. Biz uning:
Mollar oʻrmon tomon qadam tashladi,
Ona-javdar boshoq tuga boshladi, –
deb yozganlarini oʻqir ekanmiz, bu til haqiqiy jonli xalq tili ekanini koʻramiz. Bu oʻrinda dehqonning zoriqib kutadigan boshoqlarga boʻlgan sevgisi va hatto mehrini aks ettiruvchi, masalan, ikki soʻz: ona-javdar qanday yaxshi keltirilgan! Dehqon bu boshoqlarni oʻzining bir parcha yerida qunt bilan mehnat qilib oʻstirgan-da!
Nekrasov sheʼriyatida bunday yorqin, ravon va sof xalq iboralari juda koʻp. U javdar boshoqlari haqida shunday deydi:
Boshoqlar toʻlishgan payt,
Zar ustinday sip-silliq,
Boshlarida oltin toj.
Hozirgina yerdan sugʻirib olingan lavlagi haqida esa:
Poyma-poy qizil etik
Yotganday egatlarda, –
deydi. Bir toʻp shoʻx bulut bilan qurshab olingan bahor quyoshi haqida Nekrasov shunday deb yozadi:
Bahor chogʻi, kichik nevaralar kabi,
Lola yuz quyoshbobo bilan
Oʻynar bulutlar.
Bu oʻxshatishlarning baʼzilarini u xalq topishmoqlari, maqollari va ertaklaridan olgan. Zabardast bahodir, afsungar Ayoz hukmdorning ajoyib qiyofasini ham u xalq ertaklaridan topgan:
Daraxtdan daraxtga tashlaydi qadam,
Yaxlagan qoʻllardan qarsillab oʻtar,
Ham yorqin oftob tovlanar biram,
Paxmoq soqolida yarqirab ketar…
Nekrasov, ayniqsa, samimiy, choʻziq, xushohang, mayin rus xalq qoʻshiqlarini juda yoqtirgan. Bu qoʻshiqlarni rus xalqi asrlar davomida yaratgan. Nekrasov yoshlik chogʻlaridan boshlab xalqning bu qoʻshiqlarni qanday kuylashini tinglaydi va oʻzi ham shunday goʻzal qoʻshiqlar yaratishni oʻrganadi. “Soldat qoʻshigʻi”, “Hovli qarolining qoʻshigʻi”, “Notavon qashshoq qoʻshigʻi”, “Rus”, “Yashil shovqin” va boshqa koʻpgina qoʻshiqlar shunday tilda, shunday hijoda yozilganki, xuddi xalq oʻzi yaratgan qoʻshiqlar deysiz.
“Dehqon bolalari”, “Oʻzi mitti – juda miqti”, “Bolalar yigʻisi” kabi sheʼrlarida bolalarning turli-tuman yumushlarni bajarib, tirikchilik qilganliklarini, ularning mehnatkash tabiati va ogʻir qismatini chuqur xayrixohlik bilan ifodalaydi. Endigina olti bahorni qarshilagan bolaning kattalardek fikr yuritishi kishini hayratga soladi:
Nonxoʻrlar yetgulik, ishlovchi kam,
Faqat ikki erkak: otam bilan man!
Nekrasovning sheʼrlari goʻzal, ohangdor, mazmunan boy va ayni zamonda sodda tilda yozilgandir.
Nekrasov oʻzining dam olish kunlarida koʻpincha Kostroma, Yaroslavl, Novgorod oʻrmonlariga borar, ov qilish bilan kunini oʻtkazar edi. Kostroma oʻrmonining Maliye Veji degan qishlogʻida yashovchi Mazay bobo uning eng yaqin doʻstlaridan biri edi. Shoir Mazay bobodan koʻp ajoyib voqealarni maroq bilan eshitadi. Shular asosida “Mazay bobo va quyonlar” nomli sheʼrini yozadi.
“Daraxt kesish”da xalq boyligi – oʻrmonlarni shafqatsizlik bilan kesib yuborilishini qalamga oladi. Birorta pomeshikka pul kerak boʻlib qolsa, oʻrmonni sotib yuborishi, puldor boy esa oʻrmonni tag-tugi bilan kesib yuborishi hech gap emas, u zumrad oʻrmonlarning yoʻqolib ketishidan shoir singari qaygʻurmaydi. Shuning uchun Nekrasov:
Bir vaqtlar asriy oʻrmonlar
Shovullagan katta maydonlar,
Endi oʻsha bepoyon boʻston
Boʻm-boʻsh, jim-jit, goʻyo qabriston! –
deb alam chekadi. “Temiryoʻl” nomli sheʼrida Peterburg bilan Moskva oʻrtasidagi temiryoʻl qurilishida Rossiyaning turli shahar va qishloqlaridan haydab keltirilgan ishchi va dehqonlarning alamli hayoti Vanya degan bolaga hikoya qilib beriladi. Buning bilan Nekrasov yosh avlodning diqqat va eʼtiborini oʻsha zamonning muhim ijtimoiy masalalariga – xalqning kuchi va qudratiga tortadi, uni chuqur tushunishga, oʻylashga undaydi.
Nikolay Nekrasov XX asr boshlarida zamondoshlar tomonidan muvaffaqiyatli qayta tiklangan va takomillashtirilgan yangi adabiy nutqning asoschisidir.
Nikolay Alekseevichning inqilobi bir vaqtning o'zida ikki yo'nalishda davom etdi: mazmunli (yozuvchi o'z asarlarida hatto nasrda ham gapirish odatiy bo'lmagan mavzularga to'xtalib o'tdi) va metrik (yambik va trochey bilan yozilgan she'riyat, u tufayli eng boy narsalarni oldi. uch tomonlama hisoblagichlar arsenali).

Rus adabiyoti, xuddi rus ijtimoiy hayoti kabi, 1960-yillarning oxirigacha dixotomiya doirasida rivojlandi. Nekrasov o'z ishida ong chegaralarini oshirib, odamlarga bitta savol bo'yicha kamida uchta nuqtai nazar mavjudligini tushuntirdi.

Bolalik va yoshlik
Nikolay Alekseevich Nekrasov 1821 yil 28-noyabrda Podolsk viloyatida tug'ilgan, u erda otasi kapitan bo'lib xizmat qilgan 36-Jaeger piyodalar polkining chorak qismi bo'lgan.
Oila boshlig'i Aleksey Sergeevich o'zining olijanob kelib chiqishi bilan faxrlanadigan despot edi. Qiziq qimorboz na she’riyatga, na nasrga qiziqmasdi. Ruhiy jihatdan muvozanatsiz odam faqat ikkita narsada - ovda va hujumda yaxshi edi. Intellektual so'rovlar Alekseyga begona bo'lishiga qaramay, otasining kutubxonasida yosh Nekrasov o'sha paytda taqiqlangan "Ozodlik" odesini o'qigan.

Onasi Elena Alekseevna eriga mutlaqo teskari edi. Yaxshi aqliy tashkilotga ega yumshoq yosh xonim musiqa chalar va doimo o'qiydi. Kitoblarning xayoliy dunyosida u og'ir kundalik haqiqatdan qochdi. Keyinchalik Nekrasov ushbu "muqaddas" ayolga "Ona" va "Bir soatlik ritsar" she'rlarini bag'ishlaydi.

Nekrasov yagona bola emas edi. Otaning dehqonlarga nisbatan shafqatsiz qatag'onlari, Aleksey Sergeevichning serf bekalari bilan bo'ronli orgiyalari va "yolg'on" xotiniga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo'lgan og'ir vaziyatda yana 13 farzand ulg'aygan.
1832 yilda Nekrasov Yaroslavl gimnaziyasiga o'qishga kirdi va u erda atigi 5-sinfga yetdi. Ota hamisha o‘g‘lining uning izidan borib, harbiy bo‘lishini xohlardi. 1838 yilda 17 yoshli Nikolay zodagon polkga tayinlanish uchun Peterburgga boradi.

Madaniy poytaxtda yigit o'z vatandoshi - Andrey Glushitskiy bilan uchrashdi, u shoirga oliy o'quv yurtida o'qishning zavqlari haqida gapirib berdi. Nekrasovdan ilhomlanib, otasining ko'rsatmalariga zid ravishda Sankt-Peterburg universitetining filologiya fakultetiga o'qishga kirishga qaror qiladi. Biroq, shuhratparast yigit kirish imtihonini topshirib, ko'ngilli maqomini oladi (1831-1841).

Talabalik davrida Nikolay Nekrasov dahshatli muhtojlikni boshdan kechirdi. Moddiy yordamsiz qolgan, u tunni eshiklar va yerto'lalarda o'tkazgan va to'liq ovqatni faqat tushida ko'rgan. Dahshatli qiyinchiliklar nafaqat bo'lajak yozuvchini kattalikka tayyorladi, balki uning xarakterini ham jilovladi.
Adabiyot
Yosh Nekrasovning birinchi she'rlar to'plami "Orzular va tovushlar" edi. Kitob 1839 yilda tayyorlangan, ammo Nekrasov o'zining "aqliy bolasini" nashr etishga shoshilmadi. Yozuvchi she’rlarining poetik yetukligiga shubha qilib, qattiq maslahatchi qidirardi.
Ajam yozuvchi qo'lida korrektoriyaga ega bo'lib, romantizm asoschisidan u bilan tanishishni so'radi. Vasiliy Andreevich kitobni o'z nomi bilan nashr qilmaslikni maslahat berib, kelajakda Nekrasov ajoyib asarlar yozishini, Nikolay Alekseevich esa bu "noprofessionallik"dan uyalishini tushuntirdi.

Natijada, to'plam N.N. taxallusi bilan nashr etildi. Ushbu to'plam jamoatchilikka muvaffaqiyat qozonmadi va Vissarion Grigorievich Belinskiy tomonidan "Otechestvennye Zapiski" adabiy jurnalida tanqid qilinganidan so'ng, u shaxsan Nekrasov tomonidan yo'q qilindi.

Yozuvchi Ivan Ivanovich Panaev bilan birgalikda 1846 yilning qishida shoir qarzga olingan pul bilan Sovremennikni ijaraga oldi. Nashr ilg'or yozuvchilar va krepostnoylikdan nafratlanganlarning barchasini nashr etdi. 1847 yil yanvar oyida yangilangan "Sovremennik" ning birinchi soni bo'lib o'tdi. 1862 yilda hukumat eng yuqori martabalarga norozi bo'lgan jurnal ishini to'xtatdi va 1866 yilda uni butunlay yopdi.

1868 yilda Nikolay Alekseevich "Vatan yozuvlari" huquqini sotib oldi. U erda klassik qisqa umrining keyingi yillarida nashr etilgan.

Yozuvchining xilma-xil asarlaridan "Rus ayollari" (1873), "Ayoz, qizil burun" (1863), "Dehqon bolalari" (1861), "Volgada" (1860) she'rlari va "Volga" she'ri. Mazay va Quyon bobo” (1870), “Qoʻrgʻon bilan dehqon” (1861), “Yashil shovqin” (1862-1863), “Urush dahshatlarini tinglash” (1855).
Shaxsiy hayot
Muvaffaqiyatli adabiy siyosat va yozuvchi har oy chiqaradigan (40 dan ortiq bosma dalillar) va qayta ishlagan ajoyib ma'lumotlarga qaramay, Nekrasov juda baxtsiz odam edi.
Shoirning bir necha hafta davomida hech kim bilan aloqa o'rnatmagan to'satdan befarqlik hujumlari va tungi "arava janglari" uning shaxsiy hayotini tartibga solishni deyarli imkonsiz qildi.

1842 yilda she'riyat kechasida Nikolay Alekseevich yozuvchi Ivan Panaevning rafiqasi Avdotya bilan uchrashdi. Ayol go'zal edi, g'ayrioddiy aql va ajoyib notiqlik qobiliyatiga ega edi. Adabiy salonning bekasi bo'lib, u doimo o'z atrofiga taniqli adabiyot arboblarini (Chernishevskiy, Belinskiy) "to'plagan".

Ivan Panaev g'ayratli bo'lishiga qaramay, har qanday ayol bunday bo'lajak eridan qutulishdan xursand bo'lsa ham, Nekrasov maftunkor yosh xonimning mehrini qozonish uchun ko'p harakat qilishi kerak edi. Ma'lumki, u go'zallikka oshiq edi, ammo u o'zaro munosabatga erisha olmadi.
Avvaliga nodon ayol 26 yoshli Nekrasov bilan uchrashishni rad etdi, shuning uchun u deyarli o'z joniga qasd qildi. Ammo Qozon viloyatiga qo'shma sayohat paytida, maftunkor qoramag'iz va yosh yozuvchi baribir bir-birlariga o'zlarining his-tuyg'ularini tan olishdi. Qaytib kelgach, ular Avdotyaning qonuniy eri bilan Panaevlarning kvartirasida fuqarolik nikohida yashay boshladilar.
Uchlik ittifoq 16 yil davom etdi. Bu harakatlarning barchasi jamoatchilikning tanqidiga sabab bo'ldi - ular Nekrasov haqida uning begona uyda yashashi, begona xotinni yaxshi ko'rishi va shu bilan birga qonuniy eriga rashk sahnalarini ko'rsatishini aytishdi.

Tuhmat va tushunmovchilikka qaramay, Nekrasov va Panaeva xursand bo'lishdi. Tandemda oshiqlar "Panaevskiy" deb nomlangan she'riy tsikl yozadilar. Biografik elementlar va hozir yurak bilan, endi aql bilan muloqot, mashhur e'tiqodga qaramasdan, ushbu to'plamdagi asarlarni "Denisiev tsikli" dan mutlaqo farq qiladi.

1849-yilda taniqli shoirning ilhomi unga o'g'il tug'di. Biroq, yozuvchining "iste'dodlar vorisi" bir necha soat yashadi. Olti yil o'tgach, yosh xonim yana o'g'il tug'di. Bola juda zaif edi va to'rt oydan keyin vafot etdi. Nekrasov va Panaeva juftligida farzand ko'rishning iloji yo'qligi sababli janjallar boshlanadi. Bir vaqtlar uyg'un er-xotin endi "umumiy aloqa nuqtalarini" topa olmaydi.

1862 yilda Avdotyaning qonuniy eri Ivan Panaev vafot etdi. Ko'p o'tmay, ayol Nikolay Alekseevich o'z romanining qahramoni emasligini tushunadi va shoirni tark etadi. Ma'lumki, yozuvchining vasiyatnomasida "o'z hayotining sevgisi" haqida so'z bor.

1864 yilda chet elga safari chog'ida Nekrasov o'zining hamrohlari - singlisi Anna Alekseevna va 1863 yilda Sankt-Peterburgda uchrashgan frantsuz Selina Lefren bilan kvartiralarda 3 oy yashadi.
Selina frantsuz truppasining aktrisasi bo'lib, Mixaylovskiy teatrida o'ynagan va o'zining soddaligi tufayli shoir bilan munosabatlarini jiddiy qabul qilmagan. 1866 yilning yozida Lefren Karabixada bo'ldi va 1867 yilning bahorida Nekrasov bilan yana chet elga jo'nadi. Biroq, bu safar halokatli go'zallik hech qachon Rossiyaga qaytmadi. Bu ularning munosabatlarini to'xtatmadi - 1869 yilda er-xotin Parijda uchrashishdi va butun avgustni Diepda dengiz bo'yida o'tkazishdi. O'lim vasiyatida yozuvchi uni eslatib o'tgan.

48 yoshida Nekrasov sodda fikrli 19 yoshli qishloq qizi Fekla Anisimovna Viktorova bilan uchrashdi. Garchi yosh xonim ajoyib tashqi ma'lumotlarga ega bo'lmasa va juda kamtar bo'lsa ham, unga adabiy so'z ustasi darhol yoqdi. Thekla uchun shoir hayotining odamiga aylandi. U ayolga nafaqat sevgining burilishlarini ochib berdi, balki dunyoni ham ko'rsatdi.

Nekrasov va uning yosh qiz do'sti besh baxtli yil birga yashashdi. Ularning sevgi hikoyasi Pigmalion pyesasi syujetini eslatardi. Frantsuz, rus grammatikasi, vokal va pianino chalish saboqlari yozuvchining fuqarolik xotinini shunchalik o'zgartirdiki, shoir uni haddan tashqari keng tarqalgan ism o'rniga Zinaida Nikolaevna deb atay boshladi va otasining ismini o'z nomidan berdi.
Shoir Feklaga nisbatan eng nozik his-tuyg'ularni his qildi, lekin u butun umri davomida u chet elda munosabatda bo'lgan beparvo frantsuz Selina Lefrenni ham, o'jar Avdotya Yakovlevnani ham orzu qildi.
O'lim
Buyuk adib hayotining so‘nggi yillari iztiroblarga to‘la edi. Publitsist "bir tomonlama chipta"ni 1875 yil boshida, og'ir kasal bo'lib qolganida qo'lga kiritdi.
O'zining sog'lig'iga unchalik ahamiyat bermagan klassik shifokorga faqat 1876 yil dekabr oyida, uning ishlari juda noziklashganidan keyin bordi. Tekshiruvni o'sha paytda Tibbiyot-jarrohlik akademiyasida ishlagan professor Nikolay Sklifosovskiy o'tkazdi. To'g'ri ichakning raqamli tekshiruvi bilan u olma o'lchamidagi neoplazmani aniq aniqladi. Taniqli jarroh Nekrasovga ham, uning yordamchilariga ham keyinchalik nima qilishni birgalikda hal qilish uchun darhol shish haqida xabar berdi.

Nikolay Alekseevich og'ir kasal ekanligini tushunsa-da, afyun dozasini oxirigacha oshirishdan bosh tortdi. O‘rta yoshli yozuvchi allaqachon mehnat qobiliyatini yo‘qotib, oilasiga yuk bo‘lib qolishdan qo‘rqardi. Ma'lumki, remissiya kunlarida Nekrasov she'r yozishni davom ettirgan va "Rossiyada kim yaxshi yashaydi" she'rining to'rtinchi qismini yakunlagan. Internetda bugungi kunga qadar siz "kasallikning quliga aylangan" klassik to'shakda qog'oz varag'i bilan yotgan va uzoqqa o'ychan qaraydigan fotosuratlarni topishingiz mumkin.

Amaldagi davolash samaradorligini yo'qotdi va 1877 yilda umidsiz shoir jarroh E.I.ga murojaat qildi. Bogdanovskiy. Yozuvchining opasi jarrohlik aralashuvi haqida bilib, Venaga xat yozdi. Unda bir ayol ko'z yoshlari bilan taniqli professor Teodor Bilrotdan Sankt-Peterburgga kelib, sevimli ukasini operatsiya qilishni so'radi. 5 aprel kuni rozilik keldi. Ish uchun Iogan Bramsning yaqin do'sti 15 ming Prussiya markasini so'radi. Jarrohning kelishiga tayyorgarlik ko'rayotgan N.A. Nekrasov ukasi Fedordan kerakli miqdordagi pulni qarzga oldi.

Davolovchi shifokorlar qarorga rozi bo'lishlari va hamkasbning kelishini kutishlari kerak edi. Professor T. Bilrot 1877 yil 11 aprelda Peterburgga keldi. Tibbiyot yoritgichi klassikaning kasallik tarixi bilan darhol tanishdi. 12 aprel kuni Teodor Nekrasovni ko'zdan kechirdi va operatsiyani o'sha kuni kechqurunga tayinladi. Oila va do'stlarning umidlari amalga oshmadi: og'riqli operatsiya hech narsaga olib kelmadi.

Shoirning halokatli kasalligi haqidagi xabar ko‘z ochib yumguncha butun mamlakat bo‘ylab tarqaldi. Rossiyaning turli burchaklaridan odamlar Nikolay Alekseevichga xat va telegrammalar yuborishdi. Dahshatli azob-uqubatlarga qaramay, taniqli adabiyot arbobi butunlay falaj bo'lgunga qadar befarq bo'lmagan fuqarolar bilan yozishmalarni davom ettirdi.
Bu davrda yozilgan “So‘nggi qo‘shiqlar” kitobida adabiyot arbobi hayot va ijod o‘rtasida ko‘rinmas chegara chizib, natijalarni sarhisob qildi. To'plamga kiritilgan asarlar o'zining yaqinlashib kelayotgan o'limini oldindan bilgan odamning adabiy iqroridir.

Dekabr oyida publitsistning ahvoli keskin yomonlashdi: umumiy zaiflik va ozib ketishning kuchayishi bilan birga, gluteal sohada doimiy ravishda o'sib borayotgan og'riqlar, titroq, sonning orqa qismida shish va oyoqlarda shish paydo bo'ldi. Boshqa narsalar qatorida, to'g'ri ichakdan xomilalik yiring ajralib chiqa boshladi.

O'limidan oldin Nekrasov Zinaida bilan munosabatlarni qonuniylashtirishga qaror qildi. Bemorning cherkovga borishga kuchi yo'q edi va to'y uyda bo'lib o'tdi. 14 dekabr kuni bemorni kuzatgan N.A. Oq boshli odam tananing o'ng yarmining to'liq falajligini aniqladi va qarindoshlarini ahvoli kundan-kunga yomonlashishidan ogohlantirdi.
26 dekabr kuni Nikolay Alekseevich navbat bilan xotini, singlisi va hamshirasini chaqirdi. Ularning har biri bilan u zo'rg'a sezilarsiz xayrlashdi. Ko'p o'tmay, uning ongi uni tark etdi va 27 dekabr kuni kechqurun (yangi uslub bo'yicha 1878 yil 8 yanvar) taniqli publitsist vafot etdi.

30 dekabr kuni qattiq sovuqqa qaramay, minglab olomon shoirni Liteiny prospektidagi uyidan uning abadiy dam olish joyi - Novodevichiy monastiri qabristoniga "so'nggi yo'lda" kuzatib borishdi.

Dostoevskiy xayrlashuv nutqida Nekrasovga rus she'riyatida Pushkindan keyin uchinchi o'rinni berdi. Olomon “Ha, Pushkindan balandroq, balandroq!” degan hayqiriqlar bilan yozuvchining so‘zini bo‘ldi.
Dafn marosimidan so'ng darhol Zinaida Nikolaevna monastir abbessiga murojaat qilib, kelajakda dafn qilish uchun erining qabri yonidagi joyni sotishni iltimos qildi.
Bibliografiya
"Aktyor" (o'yin, 1841)
"Rad etilgan" (o'yin, 1859)
Rasmiy (o'yin, 1844)
"Theoklistos Onufrich Bob yoki er uning elementidan tashqarida" (o'yin, 1841)
"Lomonosovning yoshligi" (epilogli bir epilogli she'rdagi dramatik fantaziya, 1840)
"Zamondoshlar" (she'r, 1875)
"Jimjitlik" (she'r, 1857)
"Bobo" (she'r, 1870)
"Mum figuralari kabineti" (she'r, 1956)
"Rossiyada kim yaxshi yashashi kerak" (she'r, 1863-1876)
Savdogarlar (she'r, 1861)
"Yaqin vaqtlar" (she'r, 1871)
Nikolay Alekseevich Nekrasov - buyuk rus shoiri, tanqidchisi, noshiri, dehqon Rossiyasi haqidagi rahm-shafqatli she'rlari uni rus ziyolilarining liberal va radikal doiralarining qahramoniga aylantirgan.
Nekrasovdek og'ir va og'riqli taqdir bir nechta yozuvchilarni boshdan kechirgan. Ota rus armiyasining ofitseridir, o'g'lini Sankt-Peterburgga xizmat qilish uchun yuborgan, u erda Nekrasov Sankt-Peterburg polklaridan biriga kirishi kerak edi, u erda barcha olijanob bolalar odatda kirgan. Yetib kelgan birinchi kunida u Sankt-Peterburg universiteti talabalari bilan uchrashdi va u uchun xizmat qilishdan ko'ra o'qish muhimroq deb qaror qildi. Ota bu haqda bilib qolgach, u qattiq g'azablandi va o'g'liga pul bilan yordam berishni to'xtatdi. Nekrasov chet el shahrida mablag'siz qoldi. U universitetga kirmadi va imtihonlardan o'ta olmadi. Aynan shu paytdan boshlab uning sinovlari boshlanadi. Pul etishmasligi va to'yib ovqatlanmaslik tufayli u doimo kasal.
Keyinchalik u savodsiz dehqonlar uchun turli bayonotlar yozib pul ishlashni boshlaydi, shaxsiy darslar beradi va buyurtma asosida vodevil yozadi. Bundan tashqari, u she'r yozishni yaxshi ko'rar edi va o'zining birinchi to'plamini nashr etishga qaror qildi, unda she'rlari juda o'rtacha edi. Belinskiy ushbu to'plamni o'qib chiqqach, unga dahshatli sharh yozdi. Bu Nekrasovga kuchli ta'sir qildi, u o'zining barcha kolleksiyalarini sotib olishga va ularni yoqishga qaror qildi. Keyinchalik Nekrasov va Belinskiy uchrashib, hatto do'st bo'lishdi.
Ko'p o'tmay Nekrasov nashriyot faoliyati bilan faol shug'ullandi, bir qator almanaxlarni nashr etdi, "Sovremennik" jurnali nashr etila boshlandi, bu ko'plab yosh iste'dodlarni kashf etdi.
Bir qator adabiy jurnallarning muharriri sifatida Nekrasov juda muvaffaqiyatli va nufuzli shaxs edi. U ko'plab satirik asarlar yozgan, ammo uning asosiy asari "Rossiyada kim yaxshi yashaydi" she'ri hisoblanadi.
1875 yil boshida shoir og'ir kasal bo'lib, o'zini qattiq kasal his qiladi va uzoq vaqt azob chekadi. 1877 yil 27 dekabrda u haqli ravishda rus madaniyatining mulki hisoblangan asarlarini qoldirib, vafot etdi.
Nikolay Alekseevich Nekrasovning tarjimai holi
Yorqin rus she'riy iste'dodi Nikolay Alekseevich Nekrasov 1821 yil noyabrda tug'ilgan. Nemirov uning ona shahriga aylandi. Shoirning otasi zodagon va zobit, o'sha paytda Podolsk viloyatida xizmat qilgan. Otasining xizmati tugagandan so'ng, oila Yaroslavl viloyatidagi mulkiga ko'chib o'tdi. U erda, Greshnevo qishlog'ida 14 bolali katta Nekrasovlar oilasi joylashdi.
Nikolay Nekrasov, tosh yurakli otadan farqli o'laroq, ajoyib onasi bor edi - Aleksandra Zakrevskaya, u bolalariga o'rgatdi. 10 yoshida Nikolay Nekrasov Yaroslavl gimnaziyasiga o'qishga kirdi, u erda beshta sinfni tugatdi va she'riyatga berilib ketdi. Keyin u birinchi satirik she'rlarni yaratdi.
17 yoshida Nekrasov Sankt-Peterburgga ketdi. Otasi unga harbiy martaba va'da qilgan. Ammo yigit unga bo‘ysunmay, poytaxt universitetiga o‘qishga kirmoqchi bo‘ldi, biroq birinchi urinishda muvaffaqiyat qozona olmadi. Keyin u filologiya fakultetiga bepul talaba sifatida tashrif buyurdi.
Ota o'g'liga moddiy yordam berishni to'xtatdi. Nikolay Nekrasov gazeta va boshqa nashrlarga tom ma'noda tiyin evaziga she'r va hikoyalar yozib, qo'ldan-og'izga tirikchilik qilishi kerak edi. Ana shunday og‘ir davrda u jurnalistlar, yozuvchilar bilan uchrashdi. “Vatan o‘g‘li” jurnalida 17 yoshli shoirning she’ri chop etildi.
Nekrasov "Pantheon" jurnali bilan hamkorlik qila boshladi, u teatr bilan shug'ullangan, "Vatan yozuvlari" bo'limlaridan birida ishlagan.
Uni dunyoqarashiga kuchli ta'sir ko'rsatgan Belinskiy bilan tanishtirishdi. Nekrasov noshir bo'ldi. Uning "Peterburg to'plami" va "Peterburg fiziologiyasi" almanaxlari nashr etildi, ular orasida boshqa mualliflar qatorida taniqli demokratik yozuvchilarning asarlari ham bor edi. I.Panaev bilan shoir “Sovremennik” jurnalining egasi bo‘lib, uni nashr ettiradi va tahrir qiladi. Ushbu nashr demokratlarning organiga aylandi, unda A. Gertsen, I. Turgenev va boshqalar nashr etiladi, jurnal jamiyat hayotiga faol ta'sir ko'rsatadi.
Bu Nekrasovning ijodiy yuksalish davri. Uning qalami ostidan shoirni ulug‘lagan, uni rus mumtozligiga aylantirgan “Sovuq qizil burun”, “Temiryo‘l”, “Dehqon bolalari” kabi asarlar chiqadi. XIX asrning 60-yillarida rus jamoatchiligi she'riyatdagi yangi so'z bilan tanishdi, Nekrasov fuqarolik she'rlarini yozdi - "Eshik oldidagi mulohazalar", "Shoir va fuqaro". Nashriyotda ishlar yaxshi ketmoqda, Nikolay Alekseevich o'ziga Yaroslavl yaqinidagi Karabixa mulkini sotib oldi va u erda zavq bilan ovga boradi.
Nekrasov she’riyatining erkinlik ruhi hokimiyatga yoqmaydi, “Sovremennik” yopiq. Nekrasov tashkilotchi sifatida iste'dodni namoyon qiladi va "Mahalliy eslatmalar" deb nomlagan yangi jurnal ochadi va uni o'zi tahrir qiladi. U o'quvchilarni "Rus ayollari" va "Rossiyada yaxshi yashaydi" she'rlarida ajoyib she'rlar bilan tanishtiradi.
Nekrasov 54 yoshida og'ir kasallikka chalingan, davolanish yordam bermagan. Ikki yil o'tgach, kasallik shoirni yotoqqa bog'laydi, u "So'nggi qo'shiqlar" she'riy vasiyatnomasini yozadi. 1878 yil yanvar oyining boshida taniqli shoir bu dunyoni tark etadi. Uning Sankt-Peterburgdagi dafn marosimiga minglab odamlar keladi.
Nikolay Nekrasov qisqacha tarjimai holi ijodi
28-noyabrda, eski uslubga ko'ra, 10-dekabrda, yangisiga ko'ra, 1821 yilda Nikolay Nekrasov Nemirov shahrida tug'ilgan. Kelib chiqishi bo'yicha u yer egasi edi.
Bo'lajak yozuvchining bolaligi Greshnevo qishlog'ida o'tdi. Bu qishloq ajdodlar edi. Yozuvchining oilasi juda ko'p edi. Undan tashqari, ota-onaning yana o'n uchta qiz va o'g'illari bor edi.
Nikolay o'n bir yoshga to'lganda, u gimnaziyaga tayinlangan va u erda beshinchi sinfgacha o'qigan. Uning o'qishlari unchalik yaxshi emas edi. Ammo Nikolay Alekseevich ta'lim sohasidagi muvaffaqiyatsizliklar uchun kompensatsiya sifatida o'zining adabiy iste'dodini ochib beradi. Ilk kinoyali she’rlarini daftarga yozadi.
Shoirning onasi erta vafot etdi. U butun umri davomida uning muloyim ovozi va muloyim nigohini qalbida olib yurdi.
Nikolayning otasi juda kuchli odam edi. U bolalar uni shubhasiz tinglashlari kerak deb hisoblardi. Va Nikolay harbiy xizmatdan bosh tortganida, ruhoniy uni o'z tomonidan har qanday moddiy yordamdan mahrum qildi.
Va Nikolay yozmoqchi edi. Keyin u ko'ngilli sifatida Sankt-Peterburg universitetining og'zaki fakultetini zabt etdi.
Uning o'sha paytdagi hayoti juda og'ir, mashaqqatlarga to'la edi. Bo'lajak yozuvchi och qolmoqda, bir necha kun ovqat yemaydi.
Ochlikdan o‘lmaslik uchun pulga savod o‘rgatadi, buyurtma bilan she’rlar yozadi. U shu bilan yashaydi.
Kundalik hayotdagi qiyinchiliklarga qaramay, Nekrasov o'z ishi va o'qishidan zavqlanadi. U ajoyib tanqidchi Belinskiy bilan uchrashadi. Belinskiy boshlang'ich yozuvchiga o'zini isbotlashga yordam beradi.
O'qishni tugatgandan so'ng, ular do'stlari Panaev bilan birgalikda "Sovremennik" adabiy jurnalining hammualliflariga aylanishadi. Nashr keng shuhrat qozondi, ammo 1862 yilda nashriyotchilarning dadil erkinlikni sevuvchi g'oyalari tufayli rasmiylar tomonidan taqiqlangan.
Nekrasovning orzusi - she'rlarini alohida nashrda nashr etish. Buning uchun u mablag' to'playdi. Va nihoyat, 1840 yilda orzu ushaldi. Ammo, afsuski, ko'plab she'rlar muvaffaqiyatsiz deb topildi va Jukovskiy hatto ba'zi asarlarni inkognito rejimida chop etishni taklif qildi.
Nikolay Alekseevich og'ir muvaffaqiyatsizlikni boshdan kechirmoqda. Va faqat 1846 yilda tan olingan va mashhur bo'lgan almanax nashr etildi.
Nekrasovning barcha ishlarining asosiy motivi rus xalqining azoblari edi. Uning matnlaridagi yangilik shundaki, u hamma uchun tushunarli va tushunarli bo'lgan sodda nutqni birinchilardan bo'lib ishlatgan. Bu uning ishining milliyligi.
Nekrasovning sevgisini eslatib o'tish kerak.
Uning do'sti Panaev Avdotyaning rafiqasi o'sha paytdagi Sankt-Peterburgdagi eng go'zal ayol sifatida tanilgan. Nekrasov uni juda yaxshi ko'rardi va u go'zallik unga yaxshi qarashi uchun ko'p harakat qildi. Ularning munosabatlari qisqa muddatli, ammo jonli edi. Ular yangi tug'ilgan farzandlari vafot etgani uchun ajralishdi.
Aytish joizki, keyinchalik Nikolay Thekla ismli o'qimagan qishloq qizi bilan uchrashdi. Ammo Nekrasov o'z xohishiga ko'ra unga Zinaida ismini beradi va uni cherkovda turmushga chiqaradi. Endi u uylangan. U yosh xotinini yaxshi ko'radimi? Kim biladi?
1875 yil rus yozuvchisi uchun fojiali yil bo'ldi. U o'ta kasal. Unga ichak saratonining murakkab kasalligi tashxisi qo'yilgan. Uning so'nggi kunlari og'riq va azob-uqubatlarga to'la. U she’rlar yozadi va hammasini o‘zi sevmagan, ammo so‘nggi kunlarini yorishtirgan qonuniy xotiniga bag‘ishlaydi.
1878 yil yanvar oyida Nikolay Alekseevich vafot etdi va uning kuli Peterburgdagi Novodevichy qabristoniga qo'yildi.
3, 4, 9, 10-sinflar
Hayotdan qiziqarli faktlar va sanalar
Nikolay Alekseevich Nekrasov - rus shoiri-demokrati, fuqarolik lirikasining yorqin namunalari muallifi, she'riyatni "xalq lirikasi" va mazlum xalq huquqlari uchun kurash quroliga aylantirgan. Uning she'riy ilhami "qasos va qayg'u", dard, dehqonlarga nisbatan adolatsizlikka qarshi kurash.
Shoir 1821 yil 28 noyabrda Nemirov shahrida (Podolsk guberniyasining Vinnitsa tumani, hozirgi Ukraina hududi) tug‘ilgan. Uning ota-onasi Nemirovda uchrashishdi - otasi shu shaharda joylashgan polkda xizmat qilgan, onasi Elena Zakrevskaya shaharning eng yaxshi - eng go'zal va o'qimishli kelinlaridan biri edi. Zakrevskayaning ota-onasi qizini ofitser Nekrasovga bermoqchi emas edi, u shubhasiz qulaylik uchun turmushga chiqdi (u Zakrevskaya bilan uchrashganida, uning qimor o'yinlaridan qarzlari bor edi va moliyaviy muammolarni foydali nikoh orqali hal qilish istagi bor edi). Natijada, Elena ota-onasining irodasiga qarshi turmushga chiqadi va, albatta, nikoh baxtsiz bo'lib chiqadi - uning sevgisiz eri uni abadiy yolg'onchiga aylantirdi. Yorqin va muloyim ona obrazi Nekrasov lirikasiga ayollik va mehribonlik ideali sifatida kirdi ("Ona" she'ri 1877, "Bir soatlik ritsar" 1860-62) va otaning obrazi o'zgartirildi. yovvoyi, jilovsiz va ahmoq despot obrazi.
Nekrasovning adabiy shakllanishini uning murakkab biografiyasi faktlaridan ajratib bo'lmaydi. Shoir tug'ilgandan ko'p o'tmay, oila Yaroslavl viloyati Greshnev shahridagi otaning oilaviy mulkiga ko'chib o'tdi. Shoirning 12 aka-uka va opa-singillari bo‘lib, ularning aksariyati yoshligida vafot etgan. Ota ishlashga majbur bo'ldi - katta oilaning ehtiyojlari uchun mahalliy daromad etarli emas edi - va u politsiyada politsiyachi bo'lib xizmat qila boshladi. U tez-tez o'g'lini o'zi bilan ishlashga olib bordi, shuning uchun bola yoshligidanoq qarzlarning kaltaklanishiga, azob-uqubatlarga va ibodatlarga, o'limga guvoh bo'ldi.
1831 yil - Nikolay Nekrasov Yaroslavldagi gimnaziyaga o'qishga yuborildi. Bola qobiliyatli edi, lekin u jamoa bilan munosabatlarni buzishga muvaffaq bo'ldi - u o'tkir, tili o'tkir, sinfdoshlari haqida istehzoli she'rlar yozdi. 5-sinfdan so'ng u o'qishni to'xtatdi (taxminlarga ko'ra, otasi juda mehnatsevar bo'lmagan o'g'li uchun ta'limga ehtiyoj sezmay, ta'lim uchun pul to'lashni to'xtatgan).

1837 yil - 16 yoshli Nekrasov Sankt-Peterburgda mustaqil hayotni boshlaydi. O'zini kamtarin amaldor sifatida ko'rgan otasining xohishiga qarshi Nikolay universitetning filologiya fakultetiga o'qishga kirishga harakat qiladi. Men imtihonlardan o'ta olmadim, lekin 3 yil davomida qat'iyat bilan ko'ngilli sifatida darslarga qatnashib, fakultetga bostirib keldim. Bu vaqtda otasi uni moliyaviy qo'llab-quvvatlashdan bosh tortdi, shuning uchun u dahshatli qashshoqlikda, ba'zida uysizlar boshpanalarida tunab, doimiy ochlikda yashashga majbur bo'ldi.

Birinchi pulni o'qituvchi sifatida topdi - Nekrasov badavlat oilada o'qituvchi bo'lib xizmat qiladi, shu bilan birga ertaklar yozadi va bolalar nashrlari uchun alifbolarni tahrirlaydi.
1840 yil - Nekrasov dramaturg va tanqidchi sifatida ishladi - Sankt-Peterburg teatri o'zining bir nechta pyesalarini qo'ydi va "Literary Gazette" bir nechta maqolalarni nashr etdi. Pulni tejab, Nekrasov o'sha yili o'z mablag'lari hisobidan "Tushlar va tovushlar" she'riy to'plamini nashr etdi, u tanqidlar to'lqini ostida qoldi, shoir deyarli butun nashrni sotib olib, uni yoqib yubordi.
1840-yillar: Nekrasov Vissarion Belinskiy bilan uchrashadi (u bundan sal oldin o'zining birinchi she'rlarini shafqatsizlarcha tanqid qilgan) va "Otechestvennye zapiski" jurnali bilan samarali hamkorlikni boshlaydi.

1846 yil: moliyaviy ahvolning yaxshilanishi Nekrasovning o'zi noshir bo'lishiga imkon berdi - ularning Zapisoklari "Sovremennik" jurnalini tark etadi va sotib oladi, unda Nekrasovdan keyin Zapiskini tark etgan yosh va iste'dodli yozuvchilar va tanqidchilar nashr eta boshlaydilar. Chor tsenzurasi yuqori mashhurlikka erishgan jurnalning mazmunini diqqat bilan kuzatib boradi, shuning uchun 1866 yilda u yopildi.

1866 yil: Nekrasov o'zi ilgari ishlagan "Otechestvennye zapiski" jurnalini sotib oldi va uni "Sovremennik"ni olib kelgan mashhurlik darajasiga olib chiqish niyatida. O'shandan beri u o'zini faolroq nashr eta boshladi.