Nigora Erkaboyeva

 
II. Muloqot turlari, shakllari va vositalari. 
O’z mohiyatiga ko’ra muloqot bir 
necha turga ajratiladi. Muloqotning quyidagi turlari farqlanadi:  

---

1.
 
Ijtimoiy yo’naltirilgan muloqot (u keng jamoatchilikka qaratilgan va jamiyat 
manfaatlaridan kelib chiqadigan). 
2.  Guruhdagi  predmetga  yo’naltirilgan  muloqot  (u  o’zaro  hamkorlikdagi 
faoliyatni  amalga  oshirish  mobaynidagi  muloqot  –  mehnat, ta’lim  jarayonidagi  yoki 
konkret topshiriqni bajarish jarayonida guruh a’zolarining o’rtaida sodir bo’ladi). 
3.  Shaxsiy  muloqot  (u  bir  shaxsning  boshqa  shaxs  bilan  o’z  muammolarini 
ochish maqsadida o’rnatgan munosabatlari sanaladi). 
4.  Pedagogik  muloqot  (u  pedagogik  jarayonda  ishtirok  etuvchilar  o’rtasida 
amalga oshiriladigan murakkab o’zaro ta’sir jarayoni sifatida namoyon bo’ladi.  
Muloqotning shakllari ham turlichadir. Xususan (7-rasm): 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muloqotda eng ko’p holatlarda nutq faoliyati ko’zga tashlanadi. 
Nutq faoliyati
 
shaxs  tomonidan  ijtimoiy-tarixiy  tajribani  o’zlashtirish,  ularni  avlodlarga  uzatish, 
kommunikatsiya  o’rnatish  va  o’z  harakatlarini  rejalashtirish  maqsadida  tildan 
foydalanish jarayoni sanaladi. Bu turdagi faoliyat aloqa jarayonining o’zidir.  
Nutq faoliyatining quyidagi turlari farqlanadi:  
1)
 
faol nutq (so’zlovchining nutqi); 
2)
 
sust nutq (tinglovchining nutqi).  
Shuningdek, nutq: 
1)
 
ichki nutq (monologik va dialogik nutq); 
2)
 
tashqi nutq (yozma va og’zaki nutqqa) bo’linadi.  
Monolog
  bir  shaxsning  o’ziga  yoki  boshqalarga  qaratilgan  nutqidir.  Bu 
o’qituvchining  bayoni,  o’quvchining  to’laroq  javobi,  ma’ruza  va  boshqalardir. 
Monologik  nutq  ma’lum  qiyinchiliqlarga  ega.  Monologda  gapirayotgan  kishi 
fikrlarning  aniqligiga,  grammatik  qoidalarning  saqlanishiga,  logika  va  aytilayotgan 
fikrlarning  izchilligiga e’tibor berish kerak.  
Monologik  nutq  dialogik  nutqqa  nisbatan  kechroq  shakllanadi.  Maktabda 
o’quvchilarda monologik nutqni rivojlantirishga alohida e’tibor berishlari kerak.  
Ikki yoki undan ortiq kishilar o’rtasidagi nutq