Nigora Erkaboyeva pedagogik mahorat (O‘quv qo‘llanma) Toshkent

O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish – o‘qituvchi mehnati (faoliyati)ning tashkiliy-amaliy jihatdan to‘g‘ri uyushtirish.
Quyidagi vazifalarning amalga oshirilishi mehnatni ilmiy jihatdan to‘g‘ri tashkil etish imkoniyatini beradi:

1. 
   vaqtni maksimal darajada tejash va undan samarali foydalanish;
   
2. 
   qulay mehnat va dam olish sharoitini yaratish, undan oqilona foydalanish;
   
3. 
   faoliyat jarayonida o‘z salomatligi, har tomonlama rivojlanishi to‘g‘risida qayg‘urish.
   

Pedagogik faoliyatni ilmiy tashkil etish o‘qituvchi mehnatining tashkiliy-amaliy jihatdan uyushtirish asosida ko‘zlangan maqsadga erishishni bildiradi. O‘qituvchi mehnatining ilmiy tashkil etilishi u tomonidan tashkil etiladigan faoliyat samaradorligini ta’minlashga xizmat qiladi.

2. 
   Pedagogik faoliyatni rejalashtirish. O‘qituvchining kasbiy faoliyatni tashkil etishda o‘z oldiga aniq pedagogik maqsadni qo‘ya olishi kutilgan natijani qo‘lga kiritishni ta’minlaydi. Pedagogik maqsad o‘qituvchining ongida pedagogik jarayonning bir-biriga bog‘liq barcha tarkibiy qismlariga muvofiq yaratilib, o‘zi va o‘quvchilarning o‘zaro ta’sirlari, aloqalari taxmin qilingan natija sanaladi. Mohiyatiga ko‘ra pedagogik maqsadning qo‘yilishi o‘qituvchining ongida pedagogik jarayonning bir-biriga bog‘liq barcha tarkibiy qismlariga muvofiq tashkil etilishiga erishish asosida o‘zi va o‘quvchilarning o‘zaro ta’sirlari, aloqalari taxmin qilingan natijani avvaldan loyihalash, rejalashtirishga imkon berishini anglatadi.
   

Pedagogik faoliyatni rejalashtirish – aniq maqsad asosida o‘qituvchi tomonidan muayyan ko‘rinishdagi kasbiy faoliyat loyihasining ishlab chiqilishi, rejalashtirilishi.
O‘qituvchi mehnatini rejalashtirishda rejaning oqilona bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. Mohiyatiga ko‘ra o‘qituvchi mehnatini oqilona rejalashtirishda aniq maqsad asosida o‘qituvchi tomonidan muayyan ko‘rinishdagi kasbiy faoliyat loyihasining barcha omillar, mavjud shart-sharoitlar inobatga olinadi.
Odatda o‘qituvchi tomonidan pedagogik faoliyat (mehnat)ni rejalashtirish bir necha bosqichda kechadi. Bosqichlar aniq maqsad asosida o‘qituvchi tomonidan muayyan ko‘rinishdagi kasbiy faoliyat loyihasining ishlab chiqilishi, rejalashtirilishining o‘zaro bog‘liq davrlari bo‘lib, mehnat jarayonini samarali,
maqsadga muvofiq tashkil etilishini ta’minlaydi.
O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish uchun zarur sharoitni yaratish taqozo etiladi. Bunda o‘qituvchi tomonidan kasbiy faoliyat (mehnat)ni ilmiy tashkil etish uchun jismoniy va ruhiy zo‘riqishlarni kamaytirish chora-tadbirlari ko‘riladi. O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish uchun quyidagilarga e’tibor qaratiladi:

1. 
   Pedagogik faoliyatni texnologiyalashtirish (vaqtni tejash, kam kuch va mehnat sarflanishini, ilg‘or pedagogik texnologiyalarni amaliyotga joriy etilishini ta’minlaydi, boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun xizmat qiladigan axborotlar sifatini oshiradi).
   
2. 
   Qulay ish o‘rnini yaratish (zamonaviy texnik va texnologik jihozlar, qulay ish vaqti, samarali metod, usul va vositalar, o‘qituvchining ishchanlik qobiliyatini uzoq vaqt saqlashga xizmat qiladigan mehnat sharoitidan iborat).
   
3. 
   O‘qituvchi mehnatining samarali shakl, metod, usul va vositalarini tanlash.
   
4. 
   Pedagogik faoliyat (o‘qituvchi mehnati)ning sur’atini oshirish.
   
5. 
   O‘qituvchi mehnati va dam olishining samaradorligini ta’minlash (o‘qituvchi mehnati samaradorligini oshirish, salomatligini saqlashga xizmat qiladigan oqilona rejimni belgilash).
   
6. 
   Ish o‘rnini shovqindan himoyalash.
   
7. 
   Aqliy va jismoniy mehnatning o‘zaro almashishini ta’minlash.
   
8. 
   Jismoniy va ruhiy zo‘riqishni kamaytirish, tushkunlikka tushishning oldini olishga erishish.
   
9. 
   Pedagogik faoliyatni mazmunan boyitish yo‘li bilan monoton (bir xil) bo‘lishining oldini olish va bartaraf etish.
   
10. 
    Pedagogik faoliyat sur’atining kun davomida bir xil sur’atda bo‘lishini ta’minlash.
    

3.