Tajribaviy amaliy matnlar
Ziddiyat, qarama-qarshilik, tafovut, inkor, xossa, miqdor, sifat, me‘yor, son,
sakrash, qonun, inkorni-inkor, rivojlanish, ayniyat, vorisiyli.
443
Qo‗shimcha va tushuntiruvchi matnlar
Зиддиятларнинг таснифи
Зарурий
Тасодифий
Вужудга келиш хусусиятига кўра
ЗИДДИЯТЛАР БЎЛИНАДИ
Намоён бўлиш шаклига кўра
Ички
Ташқи
Ривожланишдаги ролига кўра
Иккинчи
даражали
Асосий
Жамиятдаги типига кўра
Ноантагонистик
Антагонистик
Кўпайиш
МИҚДОР
ЎЗГАРИШИ
Тўпламларнинг
ўзгариши
Катталикларнинг
ўзгариши
Камайиш
444
ЗИДДИЯТЛАР
Намоѐн бўлиш шаклига
кўра
Ривожланишдаги
ролига кўра тасодифий
Пайдо бўлишига кўра
зарурий
Ташқи
Асосий
бўлмаган
Асосий
Тасодифий
Ички
Зарурий
Тараққиѐтн
инг ички
сабаблари
билан
асосланади
Тизимнинг
ички
зиддиятлар
и билан
асосланади
Тизимнинг
ташқи
сабабларни у
учун
бошқа
ташқи
тизимлар
билан
асосланади
Тизимнинг
ташқи
сабаблсри
билан
асосланади
Моҳият
билан
асосланма
йди, тизим
тараққиѐт
ига таъсир
қилади.
Моҳият
билан
асосланад
и. Тизим
тараққиѐт
ининбелг
илайди.
Жамиятдаги ролига кўра
Антагонистик
Ноантогонисти
445
11
Миқдор ўзгаришларининг сифат
ўзгаришларига ўтиши
қонунининг моҳияти
+
онун
тузилиши
Қонуннинг амал
қилиш мезанизми
Сифат-пред-
метга айний
бўлган аниқ-
лик-предметни
тавсифлайдиган
хоссалар йи-
ғиндиси
Сон предметга
айний бўлмаган
аниқлик предмет
тараққиётининг
узунлиги,
кенглиги, хажми
тавсифлайдиган
хоссалар
йиғиндиси
Сифат
Сон
Сон ўзгаришлари:
- янги сифат хоссасининг
аста - секинлик билан
тўпланиши;
- мавжуд сифат доирасидаги
ҳар қандай ўзгариш
Сифат ўзгаришлари:
- эски сифатдан янги
сифатга ўтиш
Меъёр (аниқлик
бирлиги)
Сакраш
(ўзгаришларнинг
узилиши)
Тараққиёт соннинг сифатга ўтиши
билан эмас, балки эски сифатнинг янги
сифатга ўтиши шаклида амалга ошади.
Тараққиёт сон ўзгаришларининг сифат
ўзгаришларига ўзаро ўтишдир.
МИҚДОР ЎЗГАРИШЛАРИНИНГ СИФАТ ЎЗГАРИШЛАРИГА ЎТИШИ ҚОНУНИ
Mustaqil ishlash uchun savol va topshiriqlar
1. Nima uchun ziddiyat tushunchasi dialektikada bosh tushuncha hisoblanadi?
2.
Miqdor o‗zgarishlarining sifat o‗zgarishlariga o‗tishi qonuni jamiyat
taraqqiyotida qanday amal qiladi?
3.
Dialektik inkor nima?
4.
Metafizik inkorning mohiyatini tushuntiring
Referat mavzulari
1. Dialektika qonun va kategoriyalarining o‗zaro aloqasi va o‗zaro ta‘siri
2. Ijtimoiy jarayonlarda inkorni inkor qonuni amal qilishining metodologik jihatlari
3. Gegel dialektika qonunlarining asosichi
Bilim va ko‗nikmalarni baholash mezonlari
1. Dialektik inkorning birinchi muhim jihati
A. Eskini vayron qilish, buzish
B. YAngini yaratish
V. Eskidan hech narsa qoldirmaslik
G. Boriga ko‗nikma hosil qilish
446
2. Dialektik inkorning ikkinchi muhim jihati
A. Eskining elementlarini saqlash (vorisiylik);
B. Ziddiyatlarni yaratish
V. Miqdordan sifatga o‗tish
G. Narsalardagi tafovut
3. Dialektik inkorning uchinchi muhim jihati
A. YAngini yaratish, tuzish
B. Xususiy qonunga amal qilish
V. Dissapativ holatni shakllantirish
G. Bifurkatsiya holatiga o‗tish
4. Tafovut –bu
A. Avvalgi holatdan saqlanib qolgan xossalar ustunlik qilgani holda, ayni bir
predmet
xossalarining mos kelmasligi
B. Bir holatdan ikkinchi holatga o‗tish
V. Emperik xulosalar asosida yangi xulosaga kelish
G. YAngini yaratish
5. Sifat – bu
A.
Narsaning
ichki
xususiyati,
predmetni
mazkur
jihatdan
farqlash
uchun zarur va etarli bo‗lgan xossalar majmui.
B. Narsaning tashqi ko‗rinishi
V. Vorsiylikning amal qilishi
G. O‗z-o‗zini tashkillashtirish
6. Qanday sakrashlar mavjud?
A. Inteksiv sakrash
B. Sakrash yo‗q
V. O‗zgarishning davomliligiga ko‗ra (jadal, sust); o‗zgarish shakliga ko‗ra (bir
karra, ko‗p karra); o‗zgarishning chuqurlik darajasiga ko‗ra (qisman, to‗liq);
o‗zgarishning yo‗nalishiga ko‗ra (progressiv, regressiv, yo‗nalishsiz) farq qiladi.
G. Umumiy sakrash
7.Sakrashlarni tahlil qilish qaysi atamalar ayniqsa muhim ahamiyat kasb
etadi.
A. «evolyusiya», « islohot », «progressiv»
B. «evolyusiya», «inqilob», «islohot»
V
.
«evolyusiya», «regressiv», «rivojlanish»
G. «evolyusiya», «rivojlanish», «islohot»
8. Dialektik inkor qanday jihat bilan tavsiflanadi:
A. Eskini vayron qilish, buzish; yangini yaratish, tuzish.
447
B. Eskini vayron qilish, buzish; eskining elementlarini yo‗qotish; yangini yaratish,
tuzish.
V. Eskini vayron qilish, buzish; eskining elementlarini saqlash (vorisiylik);
G. Eskini vayron qilish, buzish; eskining elementlarini saqlash (vorisiylik); yangini
yaratish, tuzish.
9...... fikricha, bartaraf etish «ikki xil ma‘no kasb etadi: u asrash, saqlab
Do'stlaringiz bilan baham: |