Нигинахон шермухамедова

Futurologiya
– kelajak haqidagi fan. 
Haqiqiy borliq
- (platon ta‘limotida), «ob‘ektiv mavjud g‗oyalar 
dunyosi»ni «hissiy borliq»qa qarama-qarshi qo‗ydi. Bunda u inson ongida mustaqil 

---

540 
mavjud bo‗lgan tushunchalar borlig‗ini ham ko‗rsatib o‗tdi va shu tariqa ilk bor 
«borliq» tushunchasiga amalda mavjud bo‗lgan barcha narsalarni kiritdi. 
Harakatlantiruvchi sabab -
«hamma narsalar hamisha biron narsaning 
faoliyati (ta‘siri) tufayli biron – bir o‗zgarish sodir bo‗ladi». «harakatchini 
harakatlantiruvchi bo‗lishi kerak». Bu harakat o‗z – o‗zidan (tasodifiy) sodir 
bo‗lmasligini bildiradi. Masalan, mohiyat aristotel aytganiday, nofaoldir. SHakl 
esa faoldir, ayni zamonda u mohiyatdir. «mohiyat va shakl - bu faoliyat». Lekin bu 
faoliyat ham o‗z oliy mohiyatiga, o‗z oliy shakliga, birinchi harakatlantiruvchisiga 
ega. Aristotelning bu qarashi 4 va 2 sababga keltirilishi mumkin: 1 – sabab 
materiya;2 – shakl – maqsad – harakat sabab – xudo – shakllantiruvchi – 
harakatlantiruvchi va maqsad sabab, ya‘ni ikkinchisi 3 tasining birligidan iborat. 
Aristotelda bu xudodir. SHuning uchun ham uning «birinchi falsafa» si 
teologiyadir. 
Xotira
– bu individ miyasida uning o‗tmishdagi tajribasini mustahkamlash, 
saqlash va gavdalantirishdan iborat bo‗lgan ruhiy jarayon. 
Xususiy muammolar
davlat faoliyatining muayyan jabhasiga, ayrim aholi 
yashaydigan punktlarga yoki kichik tabiiy ob‘ektlarga tegishli bo‗lgan 
muammolardir
CHeklilik
– narsalar, jarayon va hodisalarning muayyanliligini va 
ob‘ektning mavjudlik chegarasini qayd etuvchi tavsifni ifodalash uchun 
mo‗ljallangan falsafiy kategoriya. 
CHeksizlik
– amaldagi qonunlarga bo‗ysunmaydigan, ularni aksioma 
tarzida qo‗llab bo‗lmaydigan, qism butunga teng bo‗lib qoluvchi borliqdir. 
 SHakl sabab
- aristotel ontologiyasida materiyadan faol hisoblanadi. 
Materiya narsalarning mazmunini tashkil etgan tub asos (birinchi materiya) 
hisoblanib, uni aristotel «hule» qurilishida ishlatiladigan «yog‗och» degan 
yunoncha so‗z bilan ifodalagan. Bu birinchi materiya hech qanday sifatga, rang, 
tus va boshqa konkret xususiyatlarga ega bo‗lmagan asos («xomashyo»), ya‘ni 
substrat bo‗lib, ayni shu asosga shakl (proobraz, g‗oya, paradigma, sur‘at) ning 
ta‘siri tufayli o‗z sifatiga ega bo‗lgan moddiy narsalar – suv, olov, havo va h.k. 
Vujudga keladi. 
SHaxs 
– insonning uni qurshagan boshqa odamlar tomonidan qanday idrok 
etilishi, tavsiflanishi va baholanishini aks ettiruvchi ijtimoiy hodisa.