Nerv tizimining fiziologiyasi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari

NERV TIZIMINING FIZIOLOGIYASI VA OLIY NERV FAOLIYATINING YOSH XUSUSIYATLARI
BAJARDI:Abdullayeva Diyora
Nerv tizimining tarkibi
Маrkaziy nerv tizimi
Orqa miya va bosh miyaning pastki qismlari (uzunchoq miya, Varoliy ko‘prigi, o‘rta va oraliq miya hamda miyacha)
Bosh miyaning yuqori qismlari (bosh miya yarim sharlari va uning po‘stloq qismi)
Perifirik nerv tizimi
Orqa miyadan chiqadigan 31 juft nerv tolalari, bosh miyadan chiqadigan 12 juft nervlar
Umurtqa pogonasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunchalar
Bajaradigan vazifasiga ko’ra nerv tizimi
Somatik nerv tizimi
Sezgi organlari, skelet muskullari ishini boshqaradi
Vegetativ nerv tizimi
Ichki organlar ishini boshqaradi
Nerv markazida ma’lum refleks amalga oshishida bir guruh neyronlar ishtirok etadi, bunday neyronlarning funksional birikmasi nerv markazi deb ataladi
Nerv markazlari
хususiyatlari
Qo’zf’alish, tormozlanish, uyg’unlashuv
transformatsiya, moyillik
Kislorod tanqisligiga chidamsizlik
Dominanta va irradatsiya
Muayyan paytda nerv markazlarida ustun turgan qo‘zg‘alish o‘chog‘ini
A.A. Uxtomskiy dominanta deb atagan
Orqa miya umurtqa kanalida birinchi bo‘yin umurtqasi bilan ikkinchi umurtqasi oralig‘ida joylashgan bo‘lib, katta odamda vazni 30 - 40 g, uzunligi 45 sm ga teng. Yangi tug‘ilgan bolada 6-10 g, uzunligi -15 sm. Orqa miyada bo‘yin, ko‘krak, bel, dumgaza segmentlari joylashgan. Orqa miyaning xar bir segmenti bir juftdan 31 juft nerv tolasi chiqadi. Ular gavda, qo‘l, oyoq. muskullari va terini nerv bilan ta’minlaydi.
Оrqa miyaning ko’ndalang kesimi
Оrqa miyaning yosh xususiyatlari
2 - 3 оyluk bo’lganida homila harakatlanadi
Yangi tug’ilgan bola oyoq panjasining tagi ta’sirlansa 2 - 3 minutdan so’ng oyoq panjasida bukish refleksi hosil bo’ladi
Bola 9-10 оyligida yura boshlaydi
Оrqa miyadagi harakat markazlari ishi ortadi, nervlar mienlashishi 3 yoshgacha davom etadi
Бош мия қисмлари
Узунчоқ мия
Мияча
Ўрта мия ва кўприк
Оралиқ мия
Bosh miyaning yosh xususiyatlari
Yangi tug‘ilgan bola bosh miyasining vazni 340-400 g bo‘lib, tana vaznining 1,8- 1,9 qismini tashkil etadi.
1 yoshda bosh miya vazni 800 g,
7 yoshda 1250 g, 15 yoshda 1350 g,
18 yoshda 1380 g.
katta odamlarda 1400 g bo‘lib, tana vaznining 1/40 qismini tashkil etadi.
Bolaning bosh miyasi 7 yoshgacha tez o‘sadi.
20-30 yoshlarga borib to‘xtaydi.

Uzunchoq miya orqa miyaning davomi bo‘lib, uzunligi 3- 3,5 sm. uzunchoq miya va Varoliy ko‘prigi reflektor va o‘tkazish vazifasini amalga oshiradi. Homila 16-17 haftalik bo‘lganda uzunchoq miyada nafas olish nerv markazi shakllanadi.

Uzunchoq miyada
-nafas olish,
-qon tomirlari devori harakatining nerv markazi,
-o‘sish,
-yutish,
-ter ajratish,
-so‘lak ajratish,
-ko‘z yoshi ajratish,
-qovoqlarni yumish,
-aksa urish,
-yo‘talish nerv markazlari bor
Miyacha ikkita yarimshardan iborat. Мiyachaning faoliyati izdan chiqsa odam uyg’un harakat qilaolmay qoladi. Yangi tug’ilgan bola miyasining vazni 20,5- 23 g bo’ladi
O‘rta miya 4 tepalik plastinkasi va miya oyoqchalaridan tashkil topgan. Bundan tashqari ko‘z soqqasini harakatga keltiruvchi
4 juft g‘altaksimon nervning yadrolari bor. YAngi tug‘ilgan bolada ko‘z qorachigi refleksi yaxshi rivojlangan bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan bolada o‘rta miyaning vazni 2,5 g.
Oraliq miya nerv markazlari ter ajralishi, issiklikni boshqarish va utlevodlar almashinuviga ta’sir etadi. Yangi tug‘ilgan bolada ta’m bilish, hid bilish, harorat va og‘riq tasurotlariga, achchiq, nordon, sho‘r, shirinlikka reaksiyalar vujudga keladi. Ko‘rish bo‘rtiqlari shikastlanganda ko‘z butunlay yoki qisman ko‘rmaydi, bosh og‘riydi, falajlik sodir bo‘ladi, uyqu buziladi.
Vegetativ nerv tizimi
Simpatik nerv tizimi
Markazlari orqa miyaning ko’krak va bel bo’limlarida
Parasimpatik nerv tizimi
Markazlari o’rta miyada, bosh miyaning uzunchoq bo’limlarida va orqa miyaning dumf’aza bo’limida
Бош мия ярим шарларининг ёш хусусиятлари
Бош миянинг эгат ва пушталари бир вақтда ривожланмайди. Бола туғилгандан кейин ярим шарларнинг эгат ва пушталари катталарникига ўхшасада, чуқур бўлмайди, пешона бўлаги катталашади. Бола ҳаёти давомида мия ярим шарларининг массаси ва сатхи бош мияга нисбатан ўзгариб боради. Бош мия катта ярим шарларининг вазни одам бош мияси вазнинг 78 - 80% ташкил қилади