Непрерывно-дискретные системы (обзор)

O’lchash vositalari va usullari 

O‘lchash asbob-uskunasi quyidagicha bo‘lishi mumkin: 

analogli -   ko‘rsatgichi  o‘lchanadigan  qiymatning  uzluksiz 

funksiyasi bo‘ladi (masalan, termometr); 

raqamli-   axborotni  raqamli  ko‘rinishda  aks  ettiruvchi, 

avtomatik ravishda diskret signal ishlab chiquvchi (masaln, raqamli 

soat tablosi); 

ko‘rsatuvchi- 

xisoblash 

qurilmasi 

orqali 

o‘lchash 

natijalarini ko‘rsatish (masalan, shkalali o‘lchash uskunalari); 

qayd (registratsiya) qiluvchi- 

maxsus  qurilma  yordamida 

o‘lchash  natijalari  yozib  boriladi  (masalan,  magnit  lentasi, 

mikroprotsessorli qurilmalar va boshqalar); 

integrallovchi- 

o‘lchangan  qiymatni  integralini  beruvchi 

(masalan, elektr hisoblagich (schetchik), spidometr va boshq.); 

summator- bir 

nechta 

o‘lchash 

natijalarini 

yig‘indisini 

ko‘rsatuvchi  (masalan,  vattmetr,  bir  nechta  elektrik  qiymatlarni 

quvvat yig‘indisini o‘lchaydi). 

---

19 

© A.R. Mallayev, 2020-2021                                                                                     5311000-TJvaICHAvaB 

O’lchash xatoliklari 

O‘lchash  xatoligi  absolyut  va  nisbiy  xatoliklarga 

bo‘linadi.  

O‘lchash  natijasi  x

o‘

  bilan  o‘lchanayotgan  kattalikning 

haqiqiy  qiymati  x  o‘rtasidagi  farqga  o‘lchashning 

absolyut xatoligi Δx deyiladi: Δх=х

o’

 – х. 

Absolyut  xatolik  Δx  ning  o‘lchanayotgan  kattalikning 

haqiqiy qiymati x ga nisbati o‘lchashning nisbiy xatoligi 



 deyiladi:  

100

х

х







---

20 

© A.R. Mallayev, 2020-2021                                                                                     5311000-TJvaICHAvaB 

O’lchash xatoliklari 

O‘lchash  xatoliklari  ularning  kelib  chiqishi 

sabablariga  ko‘ra  muntazam,  tasodifiy  va  qo‘pol 

xatoliklarga bo‘linadi.   

O‘lchash  vositalari  aniqligiga  ta`sir  etuvchi 

parametrlar  bilan  ifodalanadigan  aniqlik  sinfidan 

iborat.  Aniqlik  sinfi  ularning  aniqlik  xossalarini 

xarakterlaydi va o‘lchash asbob-uskunalarining muxim 

xarakteristikasi  xisoblanadi.  Aniqlik  sinfining  qatori 

quyidagicha:  

{1*10

n

; 1,5*10

n

; 2*10

n

; 2,5*10

n

; 4*10

n

; 5*10

n

; 6*10

n

}  

бу ерда n=1;0;-1;-2;-3; …