Нефтмаҳсулотларини ҳаво ёрдамида совитиш учун қурилма

НЕФТМАҲСУЛОТЛАРИНИ ҲАВО ЁРДАМИДА СОВИТИШ УЧУН ҚУРИЛМА
Мўминов Ж.А.
ЎзРФА Умумий ва ноорганик кимё институти, Тошкент ш.
Нефт ва газни қайта ишлаш корхоналарида ишлаб чиқарилаётган тайёр ва ярим тайёр углеводород махсулотларининг сифати ва таннархи технологик жараёнда қатнашаётган қурилмаларнинг сифат кўрсаткичлари билан узвий боғлиқ. Шундай корхоналардан бири “Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖ да ҳам асосий иш ҳажми иссиқлик алмашиниш аппаратларининг зиммасига юкланади. Технологик жараёндан чиқаётган углеводород ҳомашёси ҳам тайёр маҳсулот бўлиши учун конденсация қилинади. АВТ-1, АВТ-2 ва АВТ-3 технологик чизиғида ҳарорати 140-170˚C бўлган бензин буғи ҳарорати 30-40˚C бўлган суюқ ҳолатга келтириш учун конденсацияланади ва бу икки ёки уч босқичда амалга оширилади. Ҳарорат юқори бўлганлиги сабабли бирламчи совитиш қурилмаси сифатида қобиқ қувурли иссиқлик алмашиниш аппаратлари (холодильник) ни қўллаб бўлмайди, чунки бу турдаги қурилмада қувурлар сони кўп ҳамда иссиқ ва совуқ агентлар ҳароратлари фарқи катта бўлгани учун метал қувурларга шикаст етказиш хавфи пайдо бўлади. Лекин бундай ҳолатда ҳаво ёрдамида совитиш қурилмаларидан бирламчи совитиш учун фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Ҳаво ёрдамида совитиш аппаратининг асосий қисмлари секция ва паррак бўлиб, секциянинг ингичка қувурлари ичида бензин буғлари ҳаракатланади. Паррак орқали ҳайдалаётган ҳаво оқими қувурлараро бўшлиқлардан ўтиб маълум улуш ҳароратни олиб чиқиб кетади. Лекин бу турдаги қурилмаларнинг самадорлиги бошқаларига қараганда камроқ. Бунинг энг асосий сабабларидан бири ҳаво иссиқлик сиғимининг пастлигидир. Ҳозирда “Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖ нинг АВТ-1, АВТ-2 ва АВТ-3 технологик чизиқларида бензин буғларини совитишда қурилма самарадорлигини ошириш долзарб муаммолардан бири бўлиб турибди. Муаммонинг долзарблиги шундаки, бензин буғи таркибида табиий газ фракцияси ҳам мавжуд бўлиб, уларнинг суюқланиш ҳарорати бир биридан фарқ қилади. Совитиш қурилмасида тўлиқ конденсацияланмаган бензин буғлари газ фракциясига қўшилади ва бензин махсулотининг ҳажми камайиб кетади. Бу иқтисодий жиҳатдан корхонанинг бензин ёқилғисидан оладиган даромадларини пасайтиради, бундан ташқари махсулот кўринишидаги табиий газ сифати ҳам ёмонлашади.