Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

Иссиқлик ўтказувчанлик. Ҳарорат градиенти таъсирида бир-бирига тегиб турган кичик заррачаларнинг тартибсиз ҳаракати натижасида иссиқликнинг тарқалиши иссиқлик ўтказувчанлик деб аталади. Бир жинсли текис девор орқали ўтган иссиқлик оқими қуйидаги тенглама орқали аниқланиши мумкин.
, (1.13)
бу ерда λ – иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти; -девор қалинлиги; F – иссиқлик ўтаётган юза; Δt – деворнинг иккала томонидаги ҳароратлар фарқи.
Охирги тенглама орқали λ нинг СИ даги ўлчов бирлигини топамиз:
.
Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентининг қиймати ҳароратга, босимга ва модданинг турига боғлиқ.
Солиштирма иссиқлик сиғими. Бу катталик модданинг ўзида иссиқлик энергиясини ушлаш қобилиятини кўрсатади. Солиштирма иссиқлик сиғими деганда модданинг масса бирлиги ҳароратини бир градусга кўтариш учун зарур бўлган иссиқлик миқдори тушунилади. Солиштирма иссиқлик сиғими қуйидаги тенглама орқали топилиши мумкин
, (1.14)
бу ерда Q – жисмни иситиш учун сарф бўлган иссиқлик миқдори; m – жисмнинг массаси; Δt – жараённинг охирги ва бошланғич ҳароратлари оралиғидаги фарқ. СИ да солиштирма иссиқлик сиғими Ж/кг·К бирлигида ўлчанади.
Газ, буғ, суюқлик ва қаттиқ жисмларнинг солиштирма иссиқлик сиғимлари одатда тажриба натижалари орқали топилади.
Ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти. Агар иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти жисмнинг иссиқлик энергиясини ўтказиш қобилиятини белгиласа, ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти эса жисмнинг иссиқлик инерцион хоссаларини ифода қилади. Бу коэффициент жисмнинг физикавий катталиги ҳисобланиб, ҳароратнинг ўзгариш тезлигини билдиради.
Ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти (α, м²/с) қуйидаги нисбат орқали аниқланади:
, (1.15)
бу ерда λ – иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти; с – солиштирма иссиқлик сиғими; ρ – зичлик.
Ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти модданинг комплекс хоссаларини белгилайдиган муҳим катталик бўлиб, (1.15) тенглама билан аниқланади ёки тажриба орқали топилади. Бу коэффициентнинг сон қиймати ҳароратга, зичликка, модданинг таркибига ва бошқа омилларга боғлиқ бўлади.