Neft va neft gazni qatya ishlash texnologiyasi

Asosiy qism
2.1Neft va gazni qayta ishlash korxonalari va ularning ahamiyati
Mamlakatimizda 125 yil oldin neft sanoatiga asos solingan bo‘lsada, faqat 1953-yilga kelib, Qizilqum sahrosida Setalontepa gaz zaxirasining ochilishi natijasida 0‘zbekiston neft va gaz sanoatiga asos solindi. 1962-yilga kelib, sobiq Ittifoq hududidagi Ural va Yevropa sanoat korxonalarini tabiiy gaz bilan ta’minlash maqsadida «Buxoro-Ural» va « 0‘rta Osiyo-Markaz» transkontinental gaz quvurlari yotqizilgan. Sobiq Ittifoq paytida 0‘zbekiston o'zini neft mahsulotlari bilan ta’minlash imkoniyatiga ega bolmagan. Masalan, XX asrning 80-yillarida respublikamizga har yili chetdan 6 million tonnagacha neft mahsulotlari tashib kelinardi. Lekin ayni o‘sha vaqtda respublikamizdan tashqariga 7-8 milliard kubometr gaz chiqib ketgan.Mustaqilligimizning birinchi yilidanoq Prezidentimiz Islom Karimovning ko‘rsatmalari bilan neft va gaz sanoati respublikadagi yetakchi sanoatlardan biri sifatida qabul qilindi. 1992-yilning dekabrida neft va gazni qayta ishlash va shunga aloqador sohalar isloh qilinib, yagona ishlab chiqarish majmuiga birlashtirildi. Ya’ni xomashyoni qazib olinishdan tortib, tayyor mahsulot holiga keltirilguncha bo‘lgan jarayon bitta zanjirga - « 0‘zbekneftgaz» milliy xolding kompaniyasiga biriktirildi. « 0 ‘zbekneftgaz» tashkiloti o‘z sohasida katta iqtisodiy islohatlar o‘tkazdi. 0‘tkazilgan tadbirlar natijasida 1995-yili 7,6 million tonna neft va gaz kondensati qazib olinib, mamlakatimiz amaliy ravishda neft mustaqilligiga erishdi. Mutaxassislar respublikamizning noyob va qudratli yonilg`i resursi-neft zaxiralarining aniq iqtisodiy hisob-kitoblarini chiqarishdi:
- respublika hududining salkam 60 foizi mavjud neft konlarini qazib olish uchun istiqbolli hududlar sanaladi;- neft resurslari umumiy imkoniyati 4 milliard tonnadan ortiq;- neft resurslari qiymati (gaz resurslari bilan birga) 1 trillion AQSh dollaridan ziyod;- neftning 90-91 foizi jahon bozorida eng arzon uslub – favvora usulida qazib chiqariladi.Mustaqillik yillarida 0‘zbekiston neft-gaz tarmog‘i ildam rivojlandi. 1997-yilning avgust oyida yiliga 2,5 million tonna uglevodorodli xomashyoni qayta ishlashga mo‘ljallangan va zamonaviy texnologiya va uskunalar bilan jihozlangan Buxoro neftni qayta ishlash korxonasi ishga tushirildi. Bu yerda xalqaro me’yoriy talablarga to‘la javob bera oladigan turli neft mahsulotlari (avtobenzin, aviatsiya kerosini, dizel yoqilgMsi, mazut va suyultirilgan gaz) ishlab chiqarilmoqda. Ishlab chiqarilayotgan neft mahsulotlarining sifatini xalqaro talablar asosida ta’minlab turish va mintaqadagi ekologik sharoitni yaxshilash maqsadida, 2000-yili Farg'ona neftni qayta ishlash korxonasi qaytadan jihozlandi. Yurtboshimizning tashabbusi bilan 2001-yili eng ilg‘or uskunalar va texnologiyalar bilan jihozlangan Sho‘rtan gaz kimyosi majmuasi ishga tushirildi. Ushbu eng yirik korxonani XXI asrning boshlanishida ishga tushirilishi bilan 0‘zbekistonda zamonaviy tarmoq - gaz kimyosi sanoati yaratildi. Sho‘rton gaz kimyosi majmuasida yiliga 4 milliard kubometr tabiiy gaz qayta ishlanib, undan 125 ming tonnadan ziyod polietilen granulalari hamda suyultirilgan gaz. gaz kondensati, donador oltingugurt kabi mahsulotlar olinmoqda. Mamlakatimizda gaz kimyosi tarmog`ining yaratilishi, birinchidan, tabiiy gazni chuqurroq qayta ishlashga turtki bergan bo‘lsa, ikkinchidan, tutash tarmoqlarning paydo bolishiga sababchi bo`lmoqda. Masalan, yuqori, o‘rta va past bosim bilan ishlab chiqarilgan polietilen asosida ko‘plab turli buyumlar (plyonkalar, katta o`lchamli buyumlarning quymalari, turli diametrga ega bolgan polietilen quvurlari, quvurlarni birlashtiruvchi detallar va hokazo) ni ishlab chiqarish imkoniyati yaratildi.